Woordenlijst

Bekken waarin zich sedimentatie- en tektonische vervormingsprocessen afspelen. Het wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van actieve breuken en aardbevingen.

Veroorzaakt door de wind. Refereert naar erosie, transport en afzetting van materialen. Dergelijke processen verlopen efficiënter in ariede en semi-ariede klimaten

Aangezien deeltjes vaak niet bolvormig zijn (bijvoorbeeld asbestvezels) zijn er vele definities van deeltjesgrootte. De wijdst verspreide definitie is de aerodynamische diameter. Een deeltje met een aerodynamische diameter van 10µm beweegt zich in een gas als een bolletje van eenheidsdichtheid (1g/cm³) met een diameter van 10 µm.

Een programma van de Verenigde Naties dat het concept van duurzame ontwikkeling omzet in concrete acties waartoe een mondiaal partnerschap zich aan het begin van de 21ste eeuw engageert.

Onsamenhangend materiaal dat door stromende rivieren wordt getransporteerd en afgezet in een riverbedding, een vloedvlakte of een delta.

Afwijking van de normale situatie.

Uitgestrekt gebied nabij de Noordpool dat begrensd word door de noordpoolcirkel.

Kunstmatig fenomeen dat optreedt tijdens een waarneming of een experiment en waarvan het optreden voortvloeit uit de opzet van het onderzoek.

Proces waarbij een organisme koolstofdioxide benut als koolstofbron en energie haalt uit de zon of door de oxidatie van anorganische stoffen zoals zwavel, waterstof, ammonium en nitraatzouten.

Fijnkorrelig, basisch stollingsgesteente. De essentiële samenstellende mineralen zijn plagioklaas rijk aan anortiet, veldspaat en augiet. Typischerwijs komt het voor als een lavastroom.

De biologische verscheidenheid van een gebied als functie van het aantal aanwezige planten- en dierensoorten, hun uniek karakter en specificiteit, en het aantal individuen per soort

In de natuurkunde verstaat men hieronder een oppervlak dat alle invallende straling absorbeert. De term vindt zijn oorsprong in het feit dat het invallende zichtbare licht geabsorbeerd wordt, waardoor het oppervlak er zwart uitziet. Dit concept is zeer nuttig bij de studie van stralingsfenomenen.

Een ruimtelijke analyse of algebraïsche cartografische functie die een toenamezone rond een punt, een lijn of een polygoon creëert door de grenzen ervan te plaatsen op een afstand die door de gebruiker bepaald wordt.

Een relatief smalle kloof uitgeschuurd door rivierwerking en met steile, klifvormige dalwanden.

Het maximaal aantal van een soort dat een biotoop kan dragen zonder dat zijn overleving hierbij in het gedrang komt

Het topografisch afgelijnd gebied vanwaar neerslagwater wordt aangevoerd naar een waterstroom of een meer.

Chloorfluorkoolwaterstoffen. Groep van chemische stoffen bestaande uit chloor, fluor en koolstof, geheel van industriële aard.
Ze worden gebruikt in afkoelings- en verstuivingstechnieken, voor de expansie van plastic materialen en als solvent voor schoonmaakproducten voor electronische materialen.
De levensduur van deze stoffen is zeer variabel en kan tot 100 jaar reiken. Wanneer ze vrijkomen in de atmosfeer veroorzaken ze de ontbinding van stratosferische ozon: door de instraling van ultraviolette straling op de CFK's, breken deze af en komen de chloor-atomen vrij, deze breken op hun beurt ozon af en dragen zo bij tot de afbraak van de ozonlaag (één enkel chlooratoom kan telkens opnieuw ozon-moleculen afbreken).
Het gebruik van CFK's is aan banden gelegd sedert 1989.

Groen plantenpigment dat wordt aangemaakt in de chloroplasten in de aanwezigheid van licht en dat een essentiële rol speelt in de fotosynthese.

Een verandering in het klimaat die direct of indirect te wijten is aan menselijke activiteit die de samenstelling van de aardatmosfeer verandert en die optreedt bovenop de natuurlijke klimaatsveranderingen die zich voordoen over een vergelijkbare periode.
Deze term is vaak uitwisselbaar met 'globale opwarming' en 'het broeikaseffect', maar is toch specifieker. Klimaatsveranderingen verwijst naar de accumulatie van gassen die door de mens geproduceerd zijn en die de zonnewarmte opslaan, met een verandering in de weerspatronen tot gevolg.

Eigenschap van een signaal of van een gegevensset waarbij de fase van de elementen statistisch gecorreleerd is of systematisch gerelateerd.

Een radiometrische verbeteringstechniek om het visueel contrast op een beeld te verhogen. De techniek past het dynamisch bereik van de gegevens aan aan het dynamisch bereik van het weergavemedium (fotografisch of digitaal).

Corine: Coordination des informations sur l'environnement - Coördinatie van informatie over het milieu.
Het Corine programma van de Europese Unie heeft drie doelstellingen:
- het verzamelen van informatie over prioritaire domeinen van het milieu
- het coördineren van de inspanningen om gegevens te verzamelen en te ordenen op internationaal niveau en op het niveau van de lidstaten
- de samenhang van de informatie waarborgen en zorgen dat de gegevens geregistreerd worden

Model gebaseerd op informatie over teelten, bodems, beheerspraktijken dat de boer moet toelaten de groei en de opbrengst van een teelt te voorspellen.

Elke verzameling van informatie over een specifiek onderwerp of kennisgebied. Meer bepaald, een verzameling van dergelijke informatie die opgeslagen is in een computer.

Fenomeen waarbij een laag met een constante faciës [geheel van eigenschappen die een laag bij vorming heeft gekregen] een ouderdom heeft die verschilt van plaats tot plaats.

(DHM). Een geografisch raster van een gebied waarbij de inhoud van elke rastercel de hoogte van het terrein in die cel weergeeft. Gebouwen, bomen of andere elementen op de grond zijn niet inbegrepen in de hoogtewaarden. In de meeste gevallen synoniem met DTM (Digitaal Terreinmodel).

(DTM). Een geografisch raster van een gebied waarbij de inhoud van elke rastercel de hoogte van het terrein in die cel weergeeft. Gebouwen, bomen of andere elementen op de grond zijn niet inbegrepen in de hoogtewaarden. In de meeste gevallen synoniem met DHM (Digitaal Hoogtemodel).

De standaard eenheid voor ozon hoeveelheden in de atmosfeer. Een DU is 2,7 x 10^-16 ozon moleculen per vierkante centimeter. Eén DU verwijst naar een ozonlaag met een dikte van 0,001 cm onder standaardvoorwaarden van temperatuur en druk.

Alle kustwateren tussen de rand van de territoriale zee (12 zeemijl van de kust) en de 200-mijls grens. De EEZ verwijst naar de rechten van de kuststaten om controle te hebben over de exploitatie van natuurlijke rijkdommen in die zone terwijl vrijheid van scheepvaartverkeer wordt gegeven aan andere staten, zoals werd vastgelegd in de Derde VN conferentie over Maritiem Recht (UNCLOS). De EEZ heeft ook betrekking op de verantwoordelijkheid van de staten om die natuurlijke rijkdommen te beheren.

Het afslijten van het aardoppervlak en het daarmee gepaard gaande transport van deeltjes ten gevolge van de inwerking van krachten zoals bewegende ijsmassa's, water, wind.

Trechtervormige riviermonding waar eb en vloed zich sterk laten voelen

Extrapoleren: voorspellen door projectie van waarnemingen of gekende gegevens uit het verleden

Een gedeelte van de invallende PAR-straling (Photosynthetic Active Radiation) wordt door de vegetatie geabsorbeerd. fAPAR staat voor de fractie of efficiëntie van de geabsorbeerde PAR-straling

Plaats waar wilde dieren zich voederen. De voederplaats kan eventueel kunstmatig zijn, d.w.z. speciaal aangelegd om wilde dieren te voederen: een lapje grond met voedergewassen of verbeterde weiden

Een wiskundige bewerking die op selectieve wijze de waarde van numerieke data verandert.

Hier voor het Waals Gewest 'Forêt soumise':
Het totale bosareaal in Wallonië dat beheerd wordt door de bosbouwadministratie van het Waals Gewest.

Fractiebeelden zijn het resultaat van een zachte classificatie waarbij per onderzochte klasse (bv. vegetatie, water,…) een kaart wordt aangemaakt.
Elk beeldpunt in deze kaarten heeft een waarde tussen 0 en 100, waarbij de waarde 0 aangeeft dat de onderzochte klasse niet voorkomt in de pixel, terwijl de waarde 100 aanduidt dat de volledige pixel erdoor bedekt wordt. In de meeste gevallen zal de waarde evenwel tussen deze uitersten liggen.

Een bos langsheen een rivier in een gebied dat verder vrij is van bomen.

De ligging van een plaats ten opzichte van het centrum van de aarde

Wetenschap die de vorm en de afmetingen van de aarde bestudeert.

Een tak van de mechanica die de krachten binnenin de aarde en hun verband met de beweging en het equilibrium van de vaste aarde behandelt

Systeem om het verband vast te stellen tussen gegevens in Cartesiaanse coördinaten op een vlakke kaart en gekende geografische coördinaten op het terrein???

De studie van de samenstellende bestanddelen van de aarde en hun huidige en vroegere transformaties

Een procedure die toelaat de beelden de corrigeren voor fouten van allerlei aard (sensor, satelliet, geometrische fouten…) teneinde ze aan te passen aan de gewenste projectie. Dit behelst de aanmaak van een nieuw digitaal beeld door het herbemonsteren van het origineel digitaal beeld.

Wordt gezegd van digitale ruimtelijke gegevens (en niet-digitale map kaartelementen) waarvan men de ligging in de ruimte definieert. Bij een geogereferentiëerd beeld zijn de coördinaten van elk punt gekend. Men kan georeferentiëren met behulp van verschillende cartografische projecties.

Een satellietorbit die op een vaste plaats blijft ten aanzien van het aardoppervlak. De satelliet beweegt zich van west naar oost met een snelheid die het mogelijk maakt dat hij boven hetzelfde punt op het aardoppervlak blijft.

Significante veranderingen in de chemische samenstelling van de aardse atmosfeer die de natuurlijke processen die resulteren in een opwarming van onze planeet in de hand kunnen werken.

Een netwerk van rechte lijnen op regelmatige afstanden die mekaar kruisen met rechte hoeken. Een raster is samengesteld uit een geheel van mazen of cellen van dezelfde grootte, georganiseerd in rijen en kolommen. Aan elke cel wordt een gehele of decimale numerieke waarde toegekend. Een raster is altijd georiënteerd volgens de assen van het ruimtelijke referentiesysteem.
Deze structuur of dit formaat wordt o.a. aangewend voor de voorstelling van geografische gegevens in GIS software.

(GCP). Uitgekozen punt dat verwijst naar een bepaalde locatie waarvoor accurate informatie over de ligging bestaat (breedte- en lengteligging).

Energieproducerend ademhalingsproces waarbij een organisme niet-levend organisch materiaal afbreekt en hierbij zijn cellen voorziet van zuurstof, terwijl koolstofdioxide wordt vrijgegeven.

Wat verband houdt met hydraulica, of de leer van vloeistoffen in beweging, in het bijzonder water.

De wetenschap die hydrologie en meteorologie verbindt. De klemtoon ligt hierbij op het atmosferische deel van de watercyclus.

Techniek die een efficiënte synthese van verscheidene informatiebronnen mogelijk maakt. Met het oog op de groei in beschikbare informatie, in het bijzonder van aardobservatiegegevens, bestaat hiervoor een groeiende belangstelling.

Beeld waarbij de waarde van elke pixel overeenkomt met de graad van correlatie tussen twee SAR-beelden.

Berekeningstechniek die het mogelijk maakt een schatting te maken van een waarde die ligt tussen gekende waarden.

Energie van een lichaam ten gevolge van beweging.

Frans wiskundige uit de 18e eeuw die verschillende cartografische projecties definieerde. In België wordt nog steeds de conische Lambert projectie gebruikt.

De zijwaartse uitrekking van een samenhangende rots of bodemmassa, over een vervormde massa van onderliggend, zacht materiaal.

(LAI). Het totale groene bladoppervlak aan een kant gemeten per eenheid van bodemoppervlakte. Deze index is een belangrijk element bij de aardobservatie. Hij wordt gebruikt om talrijke biologische en fysische en processen zoals primaire productie, plantenrespiratie, transpiratie, fotosynthese en nutrientencycli te kwantificeren. De LAI bewijst ook zijn nut bij de identificatie van verbrande zones.

Een lineair (relatief recht) topografisch object zoals een breuklijn, een lijn met dichte vegetatie of een keten van aaneengesloten vulkanen die vaak kan worden waargenomen op satellietbeelden.

De studie en beschrijving van de algemene fysische eigenschappen van gesteentes, (in het bijzonder sedimentaire secundaire gesteentes), naar kleur, korrelgrootte en samenstelling.

Element dat gebruikt wordt om een gebied op een grafisch analoog document of een beelddocument (foto, satellietbeeld,…) te bedekken of af te bakenen.

Classificatietechniek:
Statistische beslissingsregel die de waarschijnlijkheid dat een pixel tot elk van de landgebruikcategorieën behoort onderzoekt en de pixel toekent aan de categorie met de hoogste waarschijnlijkheid.

Coördinatenraster waarin voor elk rasterelement meteogegevens worden toegekend of berekend.

De studie van vormen en structuren. De geomorfologie bestudeert reliëfvormen.

Twee of meer spectrale banden bevattend.
Multispectrale gegevens: het geheel van gegevens die gelijktijdig maar in verschillende zones van het elektromagnetisch spectrum werden verkregen.
Multispectrale analyse: studie van gegevens in verschillende spectrale banden.
Multispectraal beeldmateriaal: twee of meerdere beelden die gelijktijdig werden genomen maar in een ander gebied van het multispectraal spectrum.

Analyse van veranderingsvectoren die wordt toegepast op multitemporele beelden. De veranderingsvector vergelijkt voor elke pixel het verschil in het tijdsverloop van een biofysische indicator, zoals de genormaliseerde verschil index van vegetatie (NDVI)

Slaat op de grote veranderingen in de levenswijze van de mens: gebruikmakend van de natuurlijke bronnen (vruchtbare bodem voor landbouw, vegetatie en vooral bomen voor brandhoutvoorziening…) tracht de mens zijn omgeving ten volle te benutten en gaat zich vestigen in nederzettingen of kleine dorpen.

(neo- = nieuw, recent) Wetenschap van de recente bewegingsvormen van de aardkorst en de aardlagen, zoals de studie van recente breuken, plooiingen, overschuivingen…

De Normalised Difference Vegetation Index (NDVI) is een vegetatie-index die wordt berekend uitgaande van de reflectantiewaarden in het zichtbaar rood (R) en in het infrarood (IR) gebied. NDVI = (NIR-R)/(NIR+R). De resulterende waarde is een indicatie voor de aanwezigheid van vegetatie op het landoppervlak.

Nomenclatuur van statistische territoriale eenheden. Statistische onderverdeling van het Europees grondgebied die opgesteld werd door Eurostat in akkoord met de betrokken departementen van de Commissie. De huidige NUTS verdeelt Europa in 'Land' ( 'NUTS 0), regio ("NUTS" 1), …

(beeld, satelliet, sensor); Optisch systeem: een verzameling spiegels, lenzen en andere apparaten in een specifieke configuratie die licht reflecteren, breken, absorberen, polariseren,...
Optische waarneming: de wetenschap en technieken om optische systemen te gebruiken als sensoren.
Optisch beeld: een benaderende replica van een object dat wordt verkregen door de golven die voortkomen van het object te focusseren. Het object kan ofwel zelf straling produceren of het kan ze reflecteren.

Of inclinatie. De hoek tussen het evenaarsvlak en het vlak van de satellietbaan.

Met betrekking tot gebergten

Het gebruik van fotogrammetrische technieken om correcties aan te brengen voor de verschuiving van het terrein op beelden

Eén van de gassen in de aardse atmosfeer. Ozon bestaat uit drie atomen zuurstof en vormt ongeveer één deel op drie miljoen van alle gassen in de atmosfeer. Het ontstaat als gevolg van de ontbinding van zuurstofmolecule (O2) door de absorptie van UV. Ozon is een essentiëel gas in de stratosfeer, maar is schadelijk voor organismen in de troposfeer.

Gevoelig voor alle golflengten uit het zichtbaar deel van het elektromagnetisch spectrum.

Faseverschil in radialen tussen twee golven met dezelfde frequentie.

De wetenschap om de afmetingen van fysische objecten af te leiden uit metingen op luchtfoto's.

De aanmaak door planten en bepaalde micro-organismen van koolhydraten en zuurstof op basis van koolstofdioxide en water in de nabijheid van chlorofyl en met zonlicht als energiebron. Zuurstof en water komen hierbij vrij in de atmosfeer. Fotosynthese hangt af van voordelige temperatuurs- en vochtigheidscondities en van de concentratie van atmosferisch koolstofdioxide.

(- uitbarsting). Een explosieve vulkaanuitbarsting die optreedt wanneer de wisselwerking tussen water en opgewarmd (vb. door vulkanische gassen) vulkanisch gesteente tot een hevige uitstoot van stoom en verpulverd gesteente. Magma komt hierbij niet tussen.

Microscopisch kleine, fotosynthetiserende planten en wieren, met inbegrip van eencelligen en cyanobacteriën.

Elk van de pixels van een numerisch beeld heeft een waarde die beschrijft hoe helder de pixel is, en welke kleur hij heeft. In het eenvoudigste geval van een binair beeld, is de pixelwaarde een 1-bit getal
In het geval van een satellietbeeld is de pixeklwaarde proportioneel met de gemeten hoeveelheid straling.

Procedure die wordt toegepast na classificatie van een beeld ter verbetering van het classificatieresultaat.

De naam voor de opstelling om digitale gegevens van METEOSAT satellieten te capteren.

(Geol.) het jongste geologische tijdvak, gekenmerkt door de opkomst en de bloei van de mensheid; omvat het Pleistoceen en het huidige Holoceen.

Wat er met elektromagnetische straling gebeurt die doorheen een medium passeert en verstrooid, geabsorbeerd of weerkaatst wordt.

Correcties van variaties in gegevenswaarden te wijten aan defecten aan de sensor en aan atmosferische condities.

Verhouding van de intensiteit van de weerkaatste straling tot die van de invallende straling op een oppervlak.

Spatiale resolutie of grondresolutie: minimale oppervlakte van een object of minimale afstand tussen twee objecten opdat de sensor ze zou kunnen onderscheiden.
Spectrale resolutie is het vermogen van een detectiesysteem om onderscheid te maken tussen elektromagnetische straling met een verschillende frequentie.
De radiometrische resolutie drukt de geschiktheid van een sensor uit om, in een gegeven spectrale band, electromagnetische signalen van verschillend energieniveau te onderscheiden. Haar grens is de kleinste variatie van opspoorbare energie.
Temporele resolutie: De frequentie waarmee een bepaalde sensor beelden kan maken van een bepaald gebied.

Een rechte die een kromme of een oppervlak snijdt op twee of meer punten. Wordt gebruikt bij de aanmaak van bepaalde geometrische kaartprojecties.

Het bovenste niveau waarlangs stromend water langsheen een zijpfront naar buiten treedt.
Zijpfront: de grens tussen een waterverzadigde grondlaag en de atmosfeer waarlangs water vrijkomt, ofwel door evaporatie of stroomafwaartse beweging over het bodemoppervlak, ofwel in een bron als een dunne film in respons op de zwaartekracht.

Schuilplaats die het wild beschutting verschaft tegen slecht weer, alsook rust t.o.v. predatoren en de mens.

Infectie door het flagellaire protozoön Trypanosamas brucei gambiense of het nauwverwante subspecies T. brucei rhodesiense dat wordt overgebracht door de tseetseevlieg in de bloedbaan van het slachtoffer. Slaapziekte kenmerkt zich door koorts en ontstekingen van de lymfeklieren.

Gegevens die meestal opgeslagen worden onder de vorm van coördinaten en die de ligging, vorm en ruimte verbanden tussen geografische elementen beschrijven.

Het verdelingspatroon van de frequentie van de straling die weerkaatst of uitgestraald wordt door een object.

Radiometer die toelaat metingen uit te voeren in een groot aantal smalle spectrale banden.

Grondverzakking, modderstroom, rotsverschuiving,… onder statische omstandigheden, d.w.z. zonder dat er externe grondbevingen zijn. Dit in tegenstelling tot dynamische grondverzakkingen waar de breuk veroorzaakt wordt door een aardbeving. De statische grondverzakking kan veroorzaakt worden door hevige neerslag, storm, erosie of menselijke activiteiten.

Een stereoscopisch model of hologram is een 3-dimensionaal optisch beeld dat wordt verkregen door het combineren van twee overlappende luchtfoto's, of andere teledetectiebeelden van hetzelfde gebied (maar genomen uit een lichtjes verschillende hoek).

Laagsgewijze afzetting van materialen.

Deel van de atmosfeer tussen de troposfeer en de mesosfeer waarvan de benedengrens op ongeveer 8 km hoogte ligt aan de polen en op 15 km aan de evenaar, terwijl de bovengrens zich bevindt op 50 km. De stratosfeer bevat 90% van de atmosferische ozon (O₃).

Geschiktheid van een omgeving om te beantwoorden aan de overlevings- en ontwikkelingsnoden van een soort.

Een recent concept gebaseerd op de premisse dat ontwikkeling moet tegemoet komen aan de noden van de huidige generatie zonder dat de mogelijkheid van toekomstige generaties om in hun eigen noden te voldoen in het gedrang komt.

In 1996 werden de satellieten ERS-1 en ERS-2 in tandem geplaatst, wat wil zeggen dat ERS-2 dezelfde orbit als ERS-1 met een tussenpauze van 24 h.

Geheel van de vervormingen en verschuivingen die de geologische lagen in de aardkorst ondergaan.

Vast materiaal van verschillende grootte dat op explosieve manier door een vulkaan in de atmosfeer wordt uitgespuwd.

Lengteprofiel van een rivier.

Elke reeks waarnemingen van een fysische variabele die bemonstert wordt op (wisselende) tijdsintervallen.

Deze factor maakt deel uit van de Universal Soil Loss Equation USLE.
De topografische factor LS omvat de hellingslengte factor L en de hellingsfactor (steilheid) S omdat het effect van een steilere of langere helling gelijkaardig is.
Steilere hellingen veroorzaken een hogere snelheid van bodemverplaatsing. Langere hellingen leiden tot accumulatie van meer erosiemateriaal wat eveneens hogere stroomsnelheden tot gevolg heeft. Beide resulteren dus in een verhoogd erosiepotentieel, maar op een niet-lineaire manier.

De configuratie van de elementen op het aardoppervlak. Topografie wordt afgebeeld op kaarten door contourlijnen, hypsometrische [dienend voor hoogtemetingen] tinten en reliëfschaduwen.

Taxonomische studie van plaatsnamen op basis van etymologische, historische en geografische informatie.

Een mineraal dat bestaat uit massief, gelaagd calciumcarbonaat (onder de vorm van aragoniet of calciet). Het ontstaat als een neerslag in bronnen, vnl. heetwaterbronnen, en ondiepe stroompjes met stroomversnellingen. De neerslag van de carbonaten is het resultaat van de turbulentie, en het daarmee gepaard gaande verlies aan CO₂.

Benedenlaag van de atmosfeer die 95% van de aardse zuurstof bevat

(USLE). Vergelijking die wordt gebruikt voor het voorspellen van gemiddeld jaarlijks bodemverlies, veroorzaakt door oppervlakte- en geulerosie.

USLE = R K LS P C

met
A = jaarlijks bodemverlies
R = neerslag factor
K = bodem erosiviteitsfactor
L= hellingslengte factor
S = hellingsfactor
(LS = topografische factor)
P = beschermingsmaatregelen factor (bv. al dan niet gebruik van terrasaanleg)
C = gewasfactor

Geldig verklaren.

Masker dat gedefinieerd wordt door zijn vector omlijning.

Mate van samenhang van een vloeistof of een gas, bepaald door inwendige wrijving.

Seizoenale rivier in ariede gebieden.

Gebied dat gewoonlijk verzadigd is met water en dat occasioneel of periodiek, gedeeltelijk of totaal bedekt wordt met maximaal 6 m water. Het gaat hier om venen, vennen, weiland dat onderloopt, moerassen, ondiepe poelen, zoutmoerassen, estuaria, slikken maar niet om rivieren, stomen, meren en zeeën.