ALTIUS: een missie voor het milieu, een uitgelezen kans voor Belgische actoren

#België, #Klimaatverandering, #Ozone, #Webstory, #STEREO

Gepubliceerd op 20 februari 2020

ALTIUS is een satellietmissie ontwikkeld om twee van de grootste hedendaagse uitdagingen voor de mensheid aan te gaan: de toename van broeikasgassen die klimaatverandering voeden en de uitputting van stratosferische ozon die ons beschermt tegen ultraviolette straling (UV).

Deze door België geïnitieerde missie biedt niet alleen een kans aan Belgische wetenschappers die gespecialiseerd zijn in de studie van de atmosfeer, maar ook aan de bedrijven – eveneens Belgisch – die onlangs door ESA zijn aangewezen voor de ontwikkeling van de satelliet en zijn beeldvormingsinstrument.

Met behulp van originele observatietechnieken en innovatieve technologie zal ALTIUS, gepland voor lancering in 2023, continu hoge-resolutie verticale profielen van ozon en andere atmosferische componenten opnemen.

Atmosfeer onder de loep

Na tientallen jaren van voortdurende ontwikkeling is het aantal ruimtemissies om de atmosfeer te analyseren aanzienlijk gedaald, waardoor de wetenschappelijke gemeenschap nog maar een paar nuttige instrumenten kan gebruiken.

De eerste tekenen van een wereldwijd herstel van de ozonlaag onthullen eigenlijk een complex patroon: trends variëren met breedtegraad en verticale hoogte, terwijl groeiend bewijs een sterke koppeling suggereert tussen klimaatverandering en het herstel van de ozonlaag.

De ozonlaag beschermt het leven op aarde tegen ultraviolette straling, maar is ook een belangrijk broeikasgas. Satellieten kunnen metingen aanleveren van atmosferische ozon en seizoensgebonden in de verdeling ervan. Bron: ESA

Een beter begrip van deze patronen is een essentiële voorwaarde voor geïnformeerde politieke besluitvorming. Om atmosferische modellen te kunnen blijven leveren, is het noodzakelijk om een instrument te ontwikkelen dat in staat is om, met een goede verticale resolutie, de evolutie van ozon evenals andere verbindingen zoals stikstofdioxide (NO₂) en aerosolen op te volgen.

Deze gedetailleerde opmetingen zullen bredere operationele diensten kunnen ondersteunen en bijdragen aan langetermijnmonitoring en verbeterd inzicht van de atmosfeer, om een antwoord te kunnen bieden aan ernstige hedendaagse bekommernissen.

Een Belgisch verhaal

ALTIUS maakt deel uit van het ESA Earth Watch programma, maar België levert de grootste bijdrage. De missie werd geïnitieerd door het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA) en ondersteund door het Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO). Ze biedt een uitstekende gelegenheid voor de wetenschappers en de ruimtevaartindustrie in ons land.

Het Europees Ruimteagentschap heeft zojuist twee Belgische bedrijven, QinetiQ en OIP-sensorsystemen, aangesteld als hoofdcontractanten voor respectievelijk de ontwikkeling en assemblage van de satelliet, en voor de productie van het wetenschappelijke instrument aan boord.

PROBA 2.00-platform en arendsoog-camera's

De satelliet wordt geïnstalleerd op het P200 omnidirectionele platform, de nieuwste generatie van de PROBA-familie. De ruimtemissies PROBA-1, PROBA-2 en PROBA-VEGETATION demonstreren al meer dan 35 jaar de uitzonderlijke prestaties van dit kleine maar krachtige platform.

Het ALTIUS-instrument (Atmospheric Limb Tracker for Investigation of the Upcoming Stratosphere) bestaat uit drie onafhankelijke spectrale camera's die UV, zichtbaar licht (VIS) en nabij-infrarood (NIR) opvangen. Ze kunnen metingen in verschillende geometrieën uitvoeren vanuit een lage baan om de aarde (LEO), waardoor ze concentratieprofielen met een hoge resolutie kunnen verzamelen. Deze metingen worden niet alleen uitgevoerd door de verstrooiing van zonlicht in het verlichte deel van de atmosfeer te gebruiken, maar ook door de zonnespectra te absorberen tijdens overgangen tussen dag en nacht en stellaire spectra in het nachtelijke deel van de atmosfeer. Deze aanpak garandeert een continue meetcapaciteit over de volledige baan.