De morfodynamiek van de Belgische stranden onder de loep van het RS4Mody-project

Gepubliceerd op 24 juni 2021

Meer dan 70% van de zandige kusten in de wereld heeft de afgelopen decennia te lijden gehad van netto-erosie. Inzicht in de elementen die van invloed zijn op de dynamiek in ruimte en tijd van de stranden is dan ook van fundamenteel belang voor het nemen van beschermende maatregelen.

In het kader van het STEREO-project RS4Mody hebben onderzoekers van de VUB, VITO en UCL hun kamp opgeslagen aan de Belgische kust op het strand van Groenendijk in Koksijde en een maximum aan informatie verzameld door middel van vluchten met een drone – uitgerust met een multispectrale camera – en LiDAR-vliegtuigcampagnes, alsook door het verzamelen van meer dan 25 jaar historische gegevens (lucht- en veldfoto's, kaarten, LidAR-gegevens, literatuur, ...).

Onderbestudeerde beschermende zandbanken

Het intergetijdengebied is het gedeelte van de kustlijn dat gelegen is tussen de uiterste grenzen van de hoogste en de laagste getijden. Aan de Belgische kust ondervindt deze zone aanzienlijke getijdenverschillen (meer dan 4 meter). In deze milieus, die worden omschreven als macro-getijdengebieden, worden de stranden over het algemeen gekenmerkt door meervoudige zandbanken die zich soms over meer dan 5 km langs de kust uitstrekken. Deze zandbanken spelen een belangrijke rol bij de bescherming van het strand tegen stormerosie door de golfenergie op de kust te verminderen.

Luchtfoto van de zandbanken op de studiesite te Koksijde

De meeste studies over de morfodynamiek van intergetijdenbanken zijn gericht op de korte termijn, met waarnemingen van veranderingen in hun morfologie op dagelijkse, wekelijkse of soms maandelijkse schaal. Wegens de vele uitdagingen in verband met een dynamische omgeving waar morfologische respons de stuwende factoren beïnvloedt, hebben slechts weinig studies getracht de morfodynamica van de zandbank op verschillende tijdschalen te vergelijken. Er is ook een gebrek aan informatie over hun kenmerken op grote schaal (>1 km).

Beter begrip dankzij RS4MoDy

Het STEREO RS4MoDy project bestudeerde en karteerde het gedrag en de morfologische evolutie van een macrotidaal zandstrand zowel op korte termijn (voor en na een storm) als op lange termijn (>25 jaar). De onderzoekers hebben de relatieve rol geanalyseerd van de verschillende meteorologische en mariene factoren die het gedrag en de evolutie van zandbanken beïnvloeden (windsnelheid en -richting, golfkarakteristieken, waterpeil...).

Jaarlijkse wind- en golfrozen van 2000 tot 2019

Historische vliegtuig-LiDAR-gegevens met hoge ruimtelijke resolutie leverden details op over morfologische veranderingen op lange termijn. Vluchtcampagnes met UAV's, uitgerust met hogeresolutiecamera's, werden voor en na een storm uitgevoerd om de impact, alsook de hersteldynamiek van de zandbanken te beoordelen. Hydrodynamische monitoring met sediment- en interne zandbankstructuuranalyses werd ook uitgevoerd om een conceptueel model te ontwikkelen en te implementeren van de morfodynamica van het strand van de macro-tidale zandbanken, waarin beïnvloedende factoren en sedimentkenmerken op korte en lange termijn zijn opgenomen.

Digitaal hoogtemodel (DEM) van voor en na de storm met oeverindicatoren en kenmerken van de strandmorfologie (links) en verschil tussen de DEMs (rechts)

De onderzoekers konden aantonen dat het tijdens het project ontwikkelde model in staat is de evolutie van geïntegreerde strandmorfologische kenmerken doorheen de tijd te voorspellen. Deze resultaten maken een beter begrip mogelijk van de dynamiek van deze stranden en verschaffen zeer nuttige informatie aan de autoriteiten die belast zijn met het beheer en de veiligheid van de kust.