Gepubliceerd op 12 april 2011
De ozonlaag, die levende organismen beschermt tegen de schadelijke effecten van UV-straling, bereikte afgelopen maart 2011 een uitzonderlijk lage concentratie boven het noordpoolgebied.
Dit recordverlies is te danken aan de combinatie van een zeer koude winter in de stratosfeer (de atmosfeerlaag boven de troposfeer) en het voortbestaan van ozonafbrekende stoffen.
Het Protocol van Montréal, ondertekend in 1987, heeft geleid tot de sterk verminderde productie en gebruik van chemische stoffen zoals chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK's) die onder bepaalde omstandigheden in staat zijn om ozonmoleculen te ontbinden. Deze stoffen hebben echter een lange levensduur, waardoor het nog tientallen jaren zal duren voordat hun concentraties zijn teruggelopen tot het niveau vóór 1980.
Uit satellietwaarnemingen en metingen met behulp van weerballonnen bleek dat bijna 40% van de ozon die aanwezig was boven de Noordpool, is vernietigd tussen het begin van de winter en eind maart.
In Antarctica is dit fenomeen wederkerend. Elk jaar tijdens de zuidelijke lente (september tot eind november), stelt men een afname vast van de dikte van de ozonlaag boven de Zuidpool, die te wijten is aan extreem lage temperaturen in de stratosfeer.
In het noordpoolgebied is de temperatuur echter altijd hoger dan in Antarctica, maar de weersomstandigheden, die van jaar tot jaar sterk variëren, kunnen leiden tot een ozonverlies van nagenoeg nul tot wel 30% (het vorige record). Hoewel de Arctische winter dit jaar op de begane grond warmer was dan gewoonlijk, daalden de temperaturen in de stratosfeer tot onder de -78°, waardoor gunstige voorwaarden werden gecreëerd voor de chemische reacties die verantwoordelijk zijn voor aantasting van de ozonlaag.
Het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BIRA) heeft een animatie waarop je de ozonconcentraties in de lage stratosfeer kan zien tussen 15 februari en 4 april 2011 (wereldbol rechts) en deze vergelijken met de waarden van een typisch jaar (2010) voor dezelfde periode (wereldbol links).
Op de foto hierboven, die de situatie weergeeft op 27 maart 2011, is duidelijk te zien dat het "gat in de ozonlaag" Scandinavië heeft bereikt. Daarna nam het gat af, en binnen enkele weken zal het geheel verdwenen zijn.
Meer informatie
BIRA - Uitzonderlijk ozongat
ESA - Record loss of ozone over Arctic
KMI - Weldra record ozonafbraak boven de Noordpool?
WMO - Record stratospheric ozone loss in the arctic in spring of 2011