In België is de verantwoordelijkheid voor wetenschappelijk onderzoek gedeeld door de federale overheid en de gefedereerde entiteiten (gemeenschappen en regio's). De federale overheid en de gefedereerde entiteiten zijn verantwoordelijk voor wetenschappelijk onderzoek in de beleidsdomeinen waarvoor zij bevoegd zijn, met inbegrip van de internationale aspecten van het onderzoek. Samenwerkingsovereenkomsten, procedures voor samenwerking en uitwisseling van informatie tussen de verschillende machtsniveaus worden geregeld binnen de Interministeriële Conferentie voor Wetenschapsbeleid (IMCWB).
Belgische federale onderzoeksprogramma's en acties
In het kader van de bevoegdheden van de Belgische federale overheden implementeert het Federale Wetenschapsbeleid (BELSPO) nationale en internationale meerjarige onderzoeksprogramma’s. Het doel van die programma's is om de Belgische wetenschappelijke en technologische expertise te ontwikkelen en te bestendigen en om beleidsvormers de nodige wetenschappelijke ondersteuning te geven bij het uittekenen en uitvoeren van hun beleid.
Ze focussen op multidisciplinariteit en genetwerkt onderzoek en bieden Europese onderzoeksteams de mogelijkheid om aan te sluiten bij projecten in het kader van biedingen. Met die programma's kan het Federale Wetenschapsbeleid bovendien deelnemen aan het ERA NET-initiatief van de Europese Commissie.
BRAIN-be (Belgian Research Action through Interdisciplinary Networks ) is afhankelijk van de financiering van twee soorten onderzoeksprojecten, namelijk netwerkprojecten en pioniersprojecten, en berust op 6 pijlers:
- Ecosystemen, biodiversiteit en evolutie
- Geosystemen, heelal en klimaat
- Cultureel, historisch en wetenschappelijk erfgoed
- Federale overheidsstrategieën
- Belangrijke maatschappelijke uitdagingen
- Collectiebeheer
BRAIN-be 2.0 is de tweede fase van het programma. Door de financiering van onderzoeksprojecten op basis van wetenschappelijke excellentie, de afstemming van de projecten op federale prioriteiten en Europese en internationale verankering, biedt dit kaderprogramma de mogelijkheid het wetenschappelijk potentieel van de Federale Wetenschappelijke Instellingen (FWI) te ondersteunen en te voldoen aan de wetenschappelijke kennisbehoeften van de federale departementen.
Het kaderprogramma is opgebouwd rond 3 Pijlers:
- Uitdagingen en kennis van de levende en niet-levende wereld
- Erfgoedwetenschap (Heritage science)
- Federale maatschappelijke uitdagingen.
BRAIN-be 2.0 staat open voor de hele Belgische wetenschappelijke gemeenschap: universiteiten, hogescholen, openbare wetenschappelijke instellingen en non-profit onderzoekscentra.
Het IAP-programma (Interuniversity Attraction Poles) wil steun verlenen aan 'teams of excellence' die fundamenteel onderzoek voeren. Die teams zijn gevestigd in de verschillende (taal)gemeenschappen van België en maken deel uit van een netwerk waardoor ze een gezamenlijke bijdrage kunnen leveren aan algemene wetenschappelijke ontwikkeling en, waar mogelijk, aan internationale wetenschappelijke netwerken.
Fase VII van het IAP (2012-2017) omvat 47 netwerken met 369 onderzoeksteams en bestrijkt een uitgebreid scala aan onderzoeksdomeinen die verband houden met de biowetenschappen, exacte en toegepaste wetenschappen en menswetenschappen.
BELSPO is eveneens verantwoordelijk voor het coördineren van de opvolging voor de wetenschappelijke component van de bilaterale overeenkomsten voor economische, industriële, wetenschappelijke en technologische samenwerking die België de afgelopen decennia met verschillende landen is aangegaan. De vorm van die samenwerking varieert en kan gaan van informatie-uitwisseling en verkennende opdrachten tot gemeenschappelijk onderzoek en demonstratie- of ontsluitingsprojecten. Naast die coördinerende rol financiert BELSPO ook zelf samenwerkingsprojecten in de domeinen waarvoor het bevoegd is. Het gaat voornamelijk om onderzoeksprojecten die verband houden met de ruimte of met thema's die aansluiten bij nationale onderzoeksprogramma's of die door de Federale Wetenschappelijke Instellingen worden uitgevoerd. Op die manier draagt het Federale Wetenschapsbeleid bij aan de internationale ontsluiting van dit onderzoek en kennisoverdracht.
Vlaanderen
Ook al is er geen gericht programma voor aardobservatie, toch kunnen wetenschappers terecht bij het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek – Vlaanderen voor beurzen en financiering van fundamentele individuele onderzoeksprojecten. Het Vlaams Agentschap voor Innovatie en Ondernemerschap kan innovatieve projecten in ondernemingen ondersteunen.
Meer info over onderzoek in Vlaanderen: FRIS Onderzoeksportaal
Het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) is een Vlaamse stichting die instaat voor de financiering van fundamenteel wetenschappelijk onderzoek in Vlaanderen. Het hanteert daarbij zijn eigen objectieve criteria, los van de universitaire instellingen, om op die manier wetenschappelijke competitie tussen de universiteiten aan te moedigen.
Tussen 1992 en 2006 heeft voor de Vlaamse gemeenschap het FWO geleidelijk aan de taken van het Nationaal Fonds Wetenschappelijk Onderzoek (NFWO/FNRS) overgenomen . Gelijktijdig werd aan aan de Franse gemeenschap’s zijde het Fonds de la Recherche Scientifique (FRS) opgericht.
Het Instituut voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT) was van 1991 tot 2015 een extern verzelfstandigd agentschap van de Vlaamse Overheid bevoegd met innovatiebeleid in Vlaanderen. Op 1 januari 2016 werden drie van IWT’s programma’s overgeheveld naar het FWO, allen begaan met strategisch basisonderzoek. Alle overige taken werden overgedragen naar het nieuw opgerichte Agentschap Innoveren en Ondernemen van de Vlaamse Overheid.
Het Vlaamse Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) is een intern verzelfstandigd agentschap zonder rechtspersoonlijkheid van de Vlaamse Overheid, gericht op het stimuleren en ondersteunen van innovatie en ondernemerschap.
Wallonië en Brussel
Toegepast onderzoek wordt beheerd op regionaal niveau (door Skywin in Wallonië en Innoviris in Brussel). Wetenschappelijk onderzoek daarentegen wordt zowel ondersteund op het niveau van de Federatie Wallonië-Brussel (binnen het FNRS) als op regionaal niveau (Innoviris).
Innoviris is het Instituut ter bevordering van het wetenschappelijk onderzoek en de innovatie van Brussel.
Innoviris financiert vernieuwende projecten van ondernemingen, onderzoeksinstellingen en non-profitorganisaties in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in het kader van heel wat Brusselse, intergewestelijke en Europese programma's.
Het doel van het gefinancierde onderzoek kan academisch, verkennend, economisch of gemengd zijn.
Innoviris financiert ook acties gericht op het bevorderen van wetenschap en technologische innovatie bij jongeren, het grote publiek en Brusselse actoren in wetenschappelijk onderzoek en innovatie.
Het Fonds de la Recherche Scientifique (F.R.S.- FNRS) ondersteunt de ontwikkeling van fundamenteel wetenschappelijk onderzoek in de Federatie Wallonië-Brussel. Het bevordert de productie en ontwikkeling van kennis door onderzoekers individuele steun te verlenen en door onderzoeksprogramma's te financieren van labo's en diensten, voornamelijk in de Franstalige universiteiten van België.
Om dit doel van onderzoeksontwikkeling te verwezenlijken beschikt het FNRS over een ruim arsenaal aan financieringsinstrumenten, die worden ingezet volgens een 'bottom up'-benadering. Werkelijk alle domeinen van de wetenschap worden gestimuleerd in het kader van initiatieven die door onderzoekers worden voorgesteld en die worden geselecteerd op basis van een 'peer review'. Vermits het F.R.S.-FNRS geen eigen onderzoekscentra heeft, verleent het financiële steun voornamelijk aan onderzoekers in universitaire instellingen. De fondsen worden aangewend om personeelskosten, werkingskosten en materieel te betalen.
De algemene missie van het departement Onderzoeksprogramma's van de SPW is het verbeteren van het wetenschappelijke en technische niveau van bedrijven, onderzoekscentra, universiteiten en hogescholen om uiteindelijk bij te dragen aan de economische en sociale ontwikkeling van Wallonië.
Het departement bestaat uit de directoraten "Regionale Programma's"en "Federale en Internationale Programma's".
De competitiviteitspool 'Skywin Wallonie' is een groep van ondernemingen, opleidingscentra en onderzoeksafdelingen, zowel van de overheid als privé, die actief zijn in het ruimtevaartdomein en die samenwerken om synergieën tot stand te brengen rond gezamenlijke, vernieuwende projecten. Het doel is om werkgelegenheid te creëren én te behouden binnen de Waalse ondernemingen in de sector.
Sinds 2006 financierde Skywin 72 projecten, samen goed voor 225 M€, werden meer dan 200.000 uren opleiding gegeven (75% van de stagiairs vonden een job in de sector), werd steun verleend aan 6 innoverende start-ups en werden 19 octrooien aangevraagd.
Het thema aardobservatie is één van de 6 strategische en prioritaire pijlers van de pool: "Systèmes et Applications à vocation spatiale et Drones".
Via interne projectoproepen selecteerde Skywin bovendien verschillende projecten die aansluiten bij de markt en die te maken hebben met aardobservatie.
Skywin beheert daarnaast nog heel wat andere activiteiten in het aardobservatiedomein. De Skywin-pool
- stuurt een aardobservatiewerkgroep (GT EO) aan in samenwerking met bedrijfsleiders, academici en vertegenwoordigers van de besturen;
- organiseert ontmoetingen tussen de verschillende polen om ideeën aan te brengen voor samenwerkingsprojecten waarbij gebruik wordt gemaakt van aardobservatie (de polen Wagralim, Logistics in Wallonia, Mecatech, Biowin, Greenwin);
- ontving het Copernicus Relay-label in samenwerking met ISSeP en Spacebel;
- vertegenwoordigt het Waalse Gewest in het Europese NEREUS-consortium;
- is lid van het Europese SPACE4GLOBE-consortium, dat onlangs in het kader van de COSME-H2020-oproepen werd gekozen om het SPACE2ID-GO-project te leiden. Het doel van dit project is om de internationalisering van kmo's gespecialiseerd in satelliettoepassingen op het gebied van mobiliteit, energie, logistiek, creatie en landbouw te ondersteunen;
- is partner van de kandidatuur "Spacesolutions.be" voor het beheren van de technologieoverdracht en de ESA BIC's in Wallonië (onder leiding van Verhaert).