De staat Rondonia in het westen van Brazilië is een van de gebieden van het regenwoud dat het meeste te lijden heeft gehad van ontbossing.
De belangrijkste oorzaak is het kappen van bomen voor landbouw of veeteelt. Ondanks een sterke daling in de afgelopen jaren, bedraagt de jaarlijkse ontbossing in Brazilië nog steeds 2,6 miljoen hectare (de oppervlakte van Luxemburg). Op dit SPOT-VEGETATION beeld zien we heel duidelijk de rechtlijnige kappingen met een bruine kleur die contrasteren met het groene bos. Het beeld bestaat uit waarden opgenomen in het midden-infrarood, nabij-infrarood en rood.
De grootschalige boskap in het regenwoud van Brazilië is duidelijk zichtbaar op dit satellietbeeld: sinds 1970 is zo'n 70 miljoen ha (zo groot als België en Frankrijk samen) verdwenen.
Brazilië is met een oppervlakte van 850 miljoen hectare het vijfde grootste land ter wereld. Het land strekt zich uit over een gebied met meer dan tweemaal de oppervlakte van de gehele Europese Unie. Meer dan 2/3 van dit gigantische territorium is bedekt met bossen, waarmee Brazilië wereldwijd de tweede plaats bekleedt, na Rusland, in de rij meest beboste landen ter wereld.
Het grootste tropische regenwoud wordt bedreigd
Brazilië herbergt het grootste tropische regenwoud ter wereld. Het Amazonewoud is wat heet een primair woud. Het huisvest 50% van de wereldwijde biodiversiteit, 20 miljoen mensen en 20% van alle zoet water op aarde. Het is een fragiel ecosysteem dat een veelheid aan essentiële ecologische, economische en sociale functies verzorgt, zowel voor de lokale bevolking als voor de gehele planeet.
Dit ecosysteem is niet alleen een van de rijkste op aarde, maar ook een van de meest bedreigde. Braziliaans Amazonië heeft namelijk de hoogste ontbossingsgraad ter wereld. Een studie door het Braziliaanse Nationale Instituut voor Ruimtevaartonderzoek (INPE) gebaseerd op satellietbeelden komt uit op een totaal verlies van 72 miljoen hectare sinds 1970, zo'n 17% van de totale oppervlakte.
Brazilië is in de periode 1990-2000 jaarlijks gemiddeld 2,9 miljoen hectare bos kwijtgespeeld, en 2,65 miljoen hectare in de periode 2000-2010. Sinds 2004 neemt de ontbossing echter gestaag af, en dit dankzij zowel nationale reglementeringen en bosbouwprogramma's als internationale en privé-initiatieven.
Waarom wordt het regenwoud verwoest?
In een land zo uitgestrekt als Brazilië zijn de oorzaken van ontbossing erg divers, en verschillen ze ook in functie van de economische, politieke en sociale context.
Lange tijd was de voornaamste oorzaak van de ontbossing in het Amazonebassin de kaalslag door kleine boeren voor zelfvoorzienende landbouw, en dit door stukken woud plat te branden. Vandaag de dag zijn echter grote boeren, en vooral veehouders, de voornaamste verantwoordelijken voor het omvormen van oerwoud in weidegrond. Ook de opkomst van grote commerciële soja-, palmolie- en rietsuikerplantages, de aanleg van wegen en waterkrachtcentrales en bosbouw zijn belangrijke oorzaken van ontbossing.
Satellieten om de koolstofuitstoot te verminderen
Klimaatverandering is een van de voornaamste bezorgdheden van de landen op aarde. Om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, is de strijd tegen de ontbossing een belangrijke factor.
Ontbossing is immers verantwoordelijk voor 22% van de totale uitstoot aan broeikasgassen op aarde. In Brazilië gaat het om een nog veel hoger percentage: ontbossing en verandering in grondgebruik dragen voor 75% bij aan de uitstoot van broeikasgassen in het land. Brazilië is bijgevolg de vierde grootste uitstoter van broeikasgassen.
Ter bescherming van de bossen op aarde, en in het bijzonder de tropische regenwouden, heeft de VN het REDD+-programma in het leven geroepen (Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation). Doel is de ontbossing een halt toe te roepen door gebruik te maken van financiële hulp voor ontwikkelingslanden die zich inzetten voor de bescherming van hun bossen.
Om efficiënt te werk te kunnen gaan, is het belangrijk dat de beschermingsprogramma's gebruik maken van snelle, nauwkeurige, objectieve en betrouwbare opvolging van de bossen; frequente cartografische inventarisering is immers noodzakelijk om de gevolgen van nationale beleidsmaatregelen te meten.
Satellieten zijn essentiële hulpmiddelen voor deze opvolging. Dankzij op regelmatige basis opgenomen hogeresolutiebeelden kan de evolutie van de bosbedekking en de verandering in landgebruik worden vastgesteld. Aan de hand van deze beelden kunnen gebieden met illegale boskap en de aanleg van nieuwe toegangswegen worden geïdentificeerd. Op deze manier kan de overheid de naleving van de bosbeheerplannen controleren en ontbossing voorkomen.