Deze reizende expositie werd gezamenlijk gerealiseerd door het Federaal Wetenschapsbeleid, de Earth and Life Institute van de Université catholique de Louvain en de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) ter gelegenheid van het Internationaal Jaar van het Bos 2011. Doel is aan te tonen hoe satellietbeelden kunnen helpen bij het beheer en behoud van de bossen op onze planeet.
Wereldboskaart
Het wereldbeeld is een classifi catie van bossen afgeleid van SPOT-VEGETATION beelden genomen in de laatste 10 jaar (2000-2010). Deze classifi catie is één van de resultaten van een studie gefi nancierd door het Federaal Wetenschapsbeleid. Zij heeft als objectief om de dynamiek van de vegetatie globaal te karakteriseren, te kwantifi ceren en te voorspellen en dit op basis van lange tijdsreeksen van satellietbeelden. Deze studie past in het kader van het REDD programma (Emissie Reductie als gevolg van ontbossing en degradatie van bossen). Zeven belangrijke bostypes kunnen worden onderscheiden.
De wereld en zijn wouden
Bossen bedekken meer dan 4 miljard hectare op aarde. Dit is bijna een derde van het landoppervlak van onze planeet. In deze bossen wonen 300 miljoen mensen, maar meer dan 25 % van de wereldbevolking, ongeveer 1,6 miljard mensen, is ervan afhankelijk voor hun levensonderhoud.
|
Wat is een bos? Primaire bossen zijn bossen met inheemse boomsoorten, waar geen duidelijk zichtbare indicaties van menselijke activiteiten zijn en waar de ecologische processen niet ingrijpend verstoord worden. |
Belang voor de mens
Meer dan de helft van ’s werelds bossen is hoofdzakelijk bestemd voor de productie van hout en niet-hout bosproducten. Naast de houtwinning voor industriële doeleinden (bouw, papierpulp…), zorgen bossen voor het voortbestaan van talrijke, vaak behoeftige, bevolkingsgroepen door het leveren van brandhout, maar eveneens van voedsel (fruit, honing, bessen, paddenstoelen, wild…), voedergewassen, geneeskrachtige planten, harsen…
Ecologisch belang
De bossen hebben niet enkel een economische en sociale functie. Ook hun ecologische rol is fundamenteel. Bossen vormen een zeer verscheiden habitat van planten, dieren en micro-organismen. Zij zijn class de belangrijkste bron van biologische diversiteit in de wereld omdat zij 80% van alle landsoorten herbergen.
Milieubelang
Bossen spelen eveneens een essentiële rol in de regeling van het klimaat. Bosecosystemen (met inbegrip van biomassa, dood hout en de bodem) slaan meer dan 650 miljard ton koolstof op, wat meer is dan het totaal aan koolstof aanwezig in de atmosfeer.
Bossen bieden tevens een bescherming tegen erosie en verminderen de impact van natuurrampen (lawines, overstromingen…). De verschillende lagen waaruit bossen bestaan beschermen en stabiliseren immers de bodem waardoor afspoeling van regenwater vermindert. De debietschommelingen van de rivieren verkleinen en het water, dat door de bodem wordt gefilterd, voorziet de grondwaterlagen van kwaliteitswater.
Verdeling van de bossen
| Bosareaal in 2010 (1000 ha |
% van globale bosoppervlak | % van totale landoppervlak | % primair bos | Landen met de grootste bosoppervlakte | Jaarlijkse verandering in oppervlak 2000-2010 (1000 ha) |
Jaarlijkse verandering in bosoppervlak 1990–2000 (1000 ha) |
|
|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Afrika
|
674 419
|
16
|
23
|
10
|
Democratische Republiek Congo, Soedan
|
- 3 414
|
- 4 067
|
|
Asië
|
592 512
|
14
|
19
|
19
|
China, Indonesië
|
+ 2 235
|
- 595
|
|
Océanië
|
191 384
|
5
|
23
|
Australië
|
- 700
|
- 41
|
|
|
Europa (uitz. Russiche Fed.)
|
195 911
|
5
|
34
|
3
|
|
+ 694
|
+ 845
|
|
Russiche Federatie
|
809 090
|
19
|
49
|
23
|
|
- 18
|
+ 32
|
|
Latijns-Amerika en de Caraïben
|
890 782
|
21
|
49
|
75
|
Brazilië, Peru, Colombia
|
- 4 195
|
- 4 534
|
|
Nabije Oosten
|
122 327
|
3
|
6
|
14
|
|
+ 90
|
- 518
|
|
Noord-Amerika
|
678 958
|
16
|
34
|
41
|
Canada, Verenigde Staten
|
+ 188
|
+ 32
|
|
Wereld
|
4 155 383
|
|
|
|
|
- 5 120
|
- 8 846
|
De 5 landen met de meeste bossen op hun grondgebied (in het vet) staan in voor meer dan de helft van de oppervlakte aan bos in de wereld.
Ontbossing
Ongeveer 5,2 miljoen hectare per jaar (zowat de grootte van Costa Rica) is het netto verlies aan bos op wereldschaal tussen 2000 en 2010.
Ook al is dit cijfer alarmerend, het is toch een verbetering ten opzichte van het voorgaande decennium (8,9 miljoen hectare/jaar). Deze verbetering heeft 2 redenen:
- de vermindering van de bosontginning en het verlies van bossen ten gevolge van natuurrampen. Op wereldvlak is het cijfer gedaald van 16 miljoen hectare per jaar in de jaren ’90 tot ongeveer 13 miljoen hectare in de loop van het afgelopen decennium.
- de aanzienlijke stijging van nieuw aangelegde bossen en de natuurlijke uitbreiding van bestaande bossen dankzij gerichte beleidsmaatregelen.
Toch zijn er verschillen op. In Zuid-Amerika en Afrika is het verlies van bos is voornamelijk het gevolg van de omvorming van tropisch bos naar landbouwgrond. Australië daarentegen verliest veel bos door opeenvolgende branden te wijten aan grote droogte.
De toename aan bos is te vinden in de gematigde en boreale boszones en in het oosten van Azië: in Vietnam, India en vooral in China waar bebossingsprogramma’s op grote schaal geleid hebben tot een stijging van de bosoppervlakte met 3 miljoen hectare sinds 2000.
Bos en satellieten
Vliegtuigen en satellieten kunnen sensoren aan boord hebben die de uitgezonden of gereflecteerde stralen van het aardoppervlak registreren. Onderzoekers gebruiken deze gegevens om meer weten te komen over de omvang, de samenstelling, de structuur of de gezondheidstoestand van het bos.
Sommige sensoren leveren beelden met weinig detail (in lage ruimtelijke resolutie), maar laten toe om regelmatig gegevens over grote oppervlaktes te verzamelen. De SPOT-VEGETATION beelden bijvoorbeeld hebben een resolutie van slechts 1 km, maar ze bedekken dagelijks bijna het hele oppervlak van onze planeet. Ze worden gebruikt om verschijnselen op globale schaal te bestuderen: droogte, ontbossing, bosbranden, seizoensveranderingen, enz.
Beelden met een hogere resolutie leveren meer detail, maar bedekken kleinere oppervlakten en kunnen een bepaald gebied maar een aantal keer per jaar waarnemen. Zij worden vooral gebruikt voor cartografi sche toepassingen, maar kunnen bijvoorbeeld ook de gezondheidstoestand van bomen bepalen.
Sensoren zoals het VEGETATION-instrument leveren beelden in lage ruimtelijke resolutie (wat betekent minder gedetailleerd), maar die een dubbel voordeel bieden: ze worden geleverd met een hoge frequentie en ze bedekken heel grote gebieden. Deze globale beelden worden gebruikt voor het opvolgen en bestuderen van fenomenen op continentale, regionale of globale schaal. Dit kunnen seizoensveranderingen van de vegetatie, droogte, ontbossing of bosbranden zijn.
Hoge resolutiebeelden zijn meer gedetailleerd maar bedekken minder grote gebieden. Ze dienen bijvoorbeeld om in een stedelijk gebied of in een plantage de verschillende soorten in kaart te brengen, om het identificeren van de verschillen in vegetatiebedekking of om het bepalen van de algemene gezondheidstoestand van de bomen.