De laatste dertig jaar is het Arctische ijs bijna onophoudelijk aan het smelten geweest. Sinds het begin van de satellietopnamen in 1979 is het oppervlak eeuwig ijs gestaag afgenomen tegen zo'n 10% per decennium. Het vorige recordminimum was dat van september 2005, toen de ijsbedekking voor het eerst onder de 5,5 miljoen vierkante kilometer zakte. In september 2007 kromp het zeeijs echter in tot een historisch minimum van 4,3 vierkante kilometer, 38% lager dan het gemiddelde van de laatste dertig jaar, en maar liefst 24% onder het vorige record van 2005. De noordelijkste rand van het ijs bevond zich op 85,5 graden noord, niet meer dan 500 kilometer van de geografische pool.
Vanzelfsprekend betekent een eenmalige daling in de ijsbedekking gewoonlijk niet veel. De jaarlijkse ijsbedekking schommelt behoorlijk, zoals duidelijk aangetoond wordt door het jaarlijkse minimum van 1996, dat in werkelijkheid het hoogste van de voorgaande 13 jaar was. Maar het recordminimum van 2007 was zo ver onder het gemiddelde dat wetenschappers zich echt zorgen beginnen maken. De afnemende trend in de ijsbedekking lijkt met de tijd steeds sterker te worden.
IJsberen kunnen niet langer beschikken over de volle lengte van het zeehondenjachtseizoen tengevolge de late vorming en de vroege dooi van pakijs
De versnellende afname in zeeijs zou te wijten kunnen zijn aan klimaatveranderingen die het gevolg zijn van het gebrek aan zeeijs op zich. Dit heeft alles te maken met de veel lagere albedo van oceaanwater in vergelijking met die van ijs: hoe bleker het voorwerp, hoe meer het de energie van de zon reflecteert. Aangezien oceaanwater veel donkerder is dan ijs absorbeert het meer energie, en draagt op die manier dus bij aan de opwarming van de aarde; dit is een positief terugkoppelingssysteem: hoe meer ijs er smelt, des te warmer zal het poolgebied worden. En hoe langer dit proces voortgaat, des te moeilijker het voor het ijs zal zijn om te herstellen in de winter.
Evolutie van de omvang van het noordpoolijs in augustus sinds het begin van de satellietmetingen in 1979. Hoewel de feitelijke minima van zowel 2005 als 2007 in september plaatsvonden (in plaats van augustus), toont deze tabel duidelijk de drastische afname van noordpoolijs de laatste 30 jaar - Bron: Climate Progress
De afname van het zeeijs is op zich al een ernstig probleem aangezien het bijdraagt aan de opwarming van de aarde, maar het ligt ook aan de basis van veel andere problemen: het draagt bij aan de stijgende zeespiegel en bedreigt zo (opnieuw) het overleven van de ijsbeer.
Indirect leidt de opwarming van de poolregio tot het verlies van permafrost, wat op zijn beurt het vrijkomen van arctisch methaan in gang zet - methaan is een tientallen malen sterker broeikasgas dan koolstofdioxide - en zou ze de oceaancirculatie kunnen beïnvloeden, in het ergste geval zelfs de thermohaliene circulatie kunnen afsluiten waardoor de Golfstroom niet langer warm water naar de Atlantische kusten van Noord-Amerika en Europa zou brengen.
Na het recordminimum in 2007 is het noordpoolzeeijs langzaam en bijna volledig hersteld in de daaropvolgende winter, maar het nieuwgevormde ijs was dunner en had een lagere dichtheid dan het ijs dat in de zomer van 2007 verdween.
Dientengevolge, en doordat de opwarming van de aarde intussen niet was verminderd, verdween het meeste van dit nieuwe ijs opnieuw in de zomer van 2008. Het jaarminimum was niet zo laag als het voorgaande jaar maar het men mat niettemin de tweede kleinste omvang van zeeijs die ooit werd opgemeten. Een van de factoren die bijdroegen aan dit bijna-record in 2008 was een maandlange periode in de zomer die de snelste seizoenale terugtrekking van het zeeijs ooit vertoonde. NASA-data tonen aan dat van 1 tot 31 augustus het noordpoolzeeijs tegen 84.700 vierkante kilometer per dag afnam, tegenover 63.200 vierkante kilometer per dag in augustus 2007.
De afgelopen winter 2008-2009 was opnieuw koud genoeg zodat het grootste deel van het gebied opnieuw bedekt kon worden met ijs - het grootste deel, omdat ook de maximale omvang van het ijs aan het afnemen is - maar opnieuw was dit verse ijs fragiel en dun in vergelijking met voorgaande jaren.>
Dit jaar (2009) lijkt het smeltseizoen minder ernstig te zijn dan de afgelopen twee jaar. De tragere afname is vooral te danken aan een recent atmosferisch circulatiepatroon, dat ijs naar de Siberische kust voerde en de export van ijs uit de Noordelijke IJszee moeilijker maakte.
Volgens het National Snow and Ice Data Center bereikte het zeeijs in 2009 hoogstwaarschijnlijk zijn minimale omvang op 12 september. Opnieuw was dit minimum minder dramatisch dan dat van 2007 - het was zelfs een beetje beter dan dat van 2008 - maar het is nog steeds veel lager dan de gemiddelde minimale zeeijsoppervlakte tussen 1979 en 2000, zoals je kunt zien in de afbeelding hieronder.
Boven: Minimumijsoppervlakte van 2009 zoals die voorkwam op 12 september in vergelijking met het 1979-2000 gemiddelde - Bron: NASA Earth Observatory
Beneden: Ijsoppervlakte van 2009, 2008 en 2007 in vergelijking met het 1979-2000 gemiddelde - Bron: National Snow and Ice Data Center
Bronnen
Arctic Sea Ice Minimum 2009 - Earth Protect
National Snow and Ice Data Center
Polar Bears Go Hungry as Icy Habitat Melts Away - Inter Press Service
'Remarkable' Drop in Arctic Sea Ice Raises Questions - NASA
Sea Ice in Retreat - New York Times
Wikipedia - Albedo - Arctic shrinkage - Thermohaline circulation - Greenhouse gas
Links
NOAA Animation : Arctic Sea Ice Reaches 3rd Lowest Minimum Extent
Arctic Sea Ice - Earth Observatory World of Change
Extreme Ice Survey
Projected Losses of Arctic Sea-Ice and Polar Bear Habitat may be Reduced if Greenhouse Gas Emissions are Stabilized
Deze pagina werd geschreven in 2009, als extra informatie voor de posterserie "10 years of Imaging the Earth"