"Toegang tot drinkbaar water is een fundamentele menselijke behoefte en dus een basismensenrecht. Verontreinigd water brengt zowel de fysieke als de sociale gezondheid van alle mensen in gevaar. Het is een belediging voor de menselijke waardigheid." Kofi Annan, Secretaris-Generaal van de VN
Een globaal overzicht
De wereldwijde consumptie van water nam zesvoudig toe in de afgelopen eeuw – meer dan tweemaal de snelheid van de bevolkingsgroei. Gemakkelijk beschikbaar zoet water is echter een eindige hulpbron en is amper 1% van het water op aarde.Water scarcity is a relative concept comparing the availability of water to actual use. The areas of most severe physical water scarcity are those where high population densities converge with low availability of freshwater. Water scarcity can also be economic, when water resources are abundant relative to water use, but insufficient infrastructure or financial capacity prevents people from accessing the water they need.
Als al het zoet water op de planeet gelijkmatig verdeeld was, zou er jaarlijks 5000 tot 6000 m³ water beschikbaar zijn per persoon. Deze globale berekening geeft je de indruk dat er een overvloed aan water is. Water en bevolking zijn echter ongelijk verdeeld over de wereld. Aride en semi-aride gebieden ontvangen slechts 2% van alle oppervlakte-afstroming terwijl ze 40% van het landoppervlak bedekken en de helft van alle armen in de wereld huisvesten.
Waterschaarste is een relatief gegeven dat de beschikbaarheid van water vergelijkt met het werkelijke gebruik. De gebieden met de meest extreme waterschaarste zijn die waar hoge bevolkingsdichtheden samenvallen met lage beschikbaarheid aan zoet water. Waterschaarste kan ook economisch zijn, wanneer water voldoende aanwezig is in verhouding tot het gebruik, maar ontoereikende infrastructuur of financiële draagkracht ervoor zorgt dat mensen niet bij het water kunnen dat ze nodig hebben.
In de Verenigde Staten en Europa gebruikt de gemiddelde inwoner tussen 200 en 600 l water per dag, wat staat tegenover de dagelijkse hoeveelheid van 20 l die minimaal verondersteld wordt nodig te zijn voor drinken, wassen, koken en hygiëne.
Als de watervoorraad per capita minder is dan 1700 m³ per jaar lijdt een gebied formeel gesproken onder waterstress en kampt het regelmatig met watertekort. Vandaag leven 2,3 miljard mensen in dergelijke gebieden. Als de huidige trends aanhouden zal waterstress in 2025 3,5 miljard mensen treffen – of zo’n 48% van de voorspelde bevolking.
Per capita watergebruik, 2000 (m³ per year). Bron: EarthTrends 2007 Graph source - Data source
Een blik op Afrika
Gebieden met fysische of economische waterschaarste. Bron: Comprehensive Assessment of water management in Agriculture
De toenemende vraag naar zoet water door een groeiende bevolking heeft, in combinatie met een geschiedenis van periodieke droogte en recent toegenomen neerslagvariabiliteit tengevolge klimaatverandering, brengt in vele gebieden doorheen Afrika waterschaarste en waterstress teweeg. Gebrek aan water belemmert vaak landbouw en menselijke activiteiten, terwijl watervervuiling de beschikbaarheid ervan vermindert en een bron van door water overdraagbare ziekten.
Naar schatting meer dan 300 miljoen Afrikanen hebben te maken met waterschaarste, wat betekent dat de per capita watervoorraad lager is dan 1000 m³ per jaar. Zo’n 75% van de Afrikaanse bevolking is afhankelijk van grondwater als de voornaamste bron van drinkwater, vooral in noordelijk en zuidelijk Afrika. Grondwater vertegenwoordigt nochtans slechts 15% van de totale hernieuwbare watervoorraden op het continent.
Wat zal de toekomst brengen?
Als de klimaatverandering doorzet zal deze situatie verergeren. Men verwacht tegen 2050 de een toename van de gebieden met watertekorten bezuiden de Sahara met 29%. Tegen 2100 zal het debiet van de Nijl naar verwachting met 75% afnemen, met schadelijke gevolgen voor de irrigatie in het gebied. In veel rivieren en meren zullen dalende waterniveau’s de waterkwaliteit beïnvloeden, door water overdraagbare ziekten verergeren en beschikbare waterkracht doen afnemen.
Water halen - © 2006, The Siyazisiza Trust
Landen met reëel risico op waterstress of waterschaarste tegen in 2025 - Bron: UNEP 1999a
Bronnen
AFRICA Atlas of Our Changing Environment - UNEP
Africa Environment Outlook 2 - Chapter 4 Freshwater - UNEP
Africa Focus
Copingwith water scarcity - UN Water
The Multiple Dimensions of Water Scarcity - Earth Trends
Water: A Human Right - UNDP
2007 World Water Day - UN Water
Deze pagina werd geschreven in 2009, als extra informatie voor de posterserie "10 years of Imaging the Earth"