Wat is luchtvervuiling ?
De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft een lijstje opgesteld van de zes ‘klassieke’ luchtverontreinigende stoffen: koolstofmonoxide (CO), lood (Pb), stikstofdioxide (NO2), zwaveldioxide (SO2), troposferische ozon (O3) en fijn stof – waaronder stof, uitlaatgassen, mist en rook. Fijn stof wordt omschreven als verschillende inhaleerbare fracties, die zijn ingedeeld in grove en fijne deeltjes met aërodynamische diameters kleiner dan respectievelijk 10 µm (PM10) en 2,5 µm (PM2,5).
Het verbranden van fossiele brandstoffen en biomassa is de belangrijkste bron van luchtvervuilende stoffen zoals SO2, CO, bepaalde stikstofoxiden zoals NO and NO2 (gezamenlijk bekend als NOx), zwevend fijn stof, vluchtige organische stoffen (VOS) en bepaalde zware metalen. Het is ook de voornaamste antropogene bron van koolstofdioxide (CO2), één van de belangrijke broeikasgassen.
Naast de effecten op de menselijke gezondheid heeft luchtvervuiling ook negatieve gevolgen voor gewasopbrengsten, bosgroei, ecosysteemstructuur en –functionering, materialen en zichtbaarheid.
Luchtvervuiling is in bepaalde steden op verschillende plaatsen in de wereld afgenomen als gevolg van een combinatie van technologische vernieuwingen en beleidsmaatregelen (het “vervuiler betaalt” principe). Toenemende menselijke activiteiten doen sommige van deze overwinningen echter nu al teniet.
Luchtvervuiling in Azië
De meest vervuilende steden zijn nu te vinden in Azië. Dit is een gevolg van de enorme industriële expansie. In de meeste Aziatische steden zijn zowel de SO2, NO2 als PM10-niveaus boven de richtlijnen van de WHO. Doorheen heel Azië is ook de looduitstoot van voortuigen ver boven de veiligheidsnormen.
Van de 15 steden met de hoogste fijnstofwaarden ter wereld liggen er 12 in Azië. 6 van deze steden hebben daarnaast ook de hoogste waarden voor atmosferisch SO2. Steden als Peking (foto), Calcutta, Jakarta, New Delhi, Shanghai en Teheran staan bekend om hun hoge waarden van fijn stof en SO2 -. Bron
Welke vervuilende stoffen ?
Fijn stof
De belangrijkste luchtvervuiler vanuit het standpunt van ziektebestrijding is fijn stof. De WHO schatte dat fijn stof in stedelijke gebieden wereldwijd verantwoordelijk is voor 2% van de sterfgevallen tengevolge cardiopulmonale ziekten bij volwassenen, 5% van de stergevallen ten gevolge van kanker aan de luchtpijp, bronchiën en longen, en zo’n 1% van de sterfgevallen ten gevolge van acute respiratoire infecties bij kinderen, waardoor het bijdraagt aan zo’n 1% van alle premature sterfgevallen elk jaar.
Jaarlijks sterven zo’n 2,4 miljoen mensen vroegtijdig ten gevolge van fijn stof: éénderde te wijten aan stedelijke PM10 en tweederde aan binnenhuis-PM10. Het hoogste aantal geschatte sterfgevallen per jaar komt voor in de ontwikkelingslanden van Azië en de Stille Oceaan.
Vroegtijdige sterfgevallen (in duizenden) ten gevolge van blootstelling aan buitenshuis-PM10 per regio in 2000 - Bron: Cohen and others 2004
Wat zijn de oorzaken?
Buitenshuisvervuiling
Vervoer is één van de voornaamste bronnen van stedelijke luchtvervuiling. De gemotoriseerde “vloot” is snel toegenomen; de afgelopen 30 jaar is het aantal auto’s in Delhi en Manila bijvoorbeeld elke zeven jaar verdubbeld. Dit zorgt er samen met slechte wegen, brandstofkwaliteit en onderhoud voor dat luchtvervuiling door het verkeer een alarmerend probleem is.
De andere bronnen omvatten industriële uitstoot, het verbranden van vaste en vloeibare brandstoffen voor het opwekken van energie en het verbranden van biomassa en andere brandstoffen zoals steenkool voor huishoudelijk gebruik.
Jonge Vietnamese vrouw met een masker tegen de vervuiling in Hanoi, Vietnam - Bron
Geschatte jaarlijkse gemiddelde concentraties aan PM10 in steden met meer dan 100.000 inwoners en in nationale hoofdsteden, voor 1999. De huidige WHO richtlijn voor PM10 is 20 µg/m3
Bron: Cohen and others 2004
Globale schattingen van ziekten toegeschreven aan stedelijke PM10-vervuiling, gemeten in DALY’s
Verkeer. Ruimte nodig om hetzelfde aantal passagiers te vervoeren met de auto, per bus of per fiets. (Poster in het Planningsbureau van Münster, Augustus 2001. Credit: Press-Office City of Münster, Germany) - (Poster in city of Muenster Planning Office, August 2001 Credit: Press-Office City of Münster, Germany)
Smog zijn wolken - bekend als Atmospheric Brown Clouds – bestaande uit piepkleine aërosoldeeltjes uit emissies boven een aantal Aziatische regio's. Deze seizoensgebonden lagen nevel verminderen de hoeveelheid zonlicht die het aardoppervlak kan bereiken, met mogelijk directe en indirecte effecten op de waterkringloop, de landbouw en de volksgezondheid. Simulaties met mondiale klimaatmodellen geven aan dat deze nevel grote gevolgen kan hebben voor de moessoncirculatie, regionale neerslagpatronen en het verticaal temperatuurprofiel van de atmosfeer.
Problemen met smog komen ook veel voor als gevolg van de bosbranden in Zuidoost-Azië. Het ernstigste voorval was in 1997, toen de gevolgen van de bosbranden in Indonesië zich uitspreidden tot de buurlanden.
Rook en smog boven Indonesia, TOMS Earth-probe (22/10/97).
Dit beeld toont de enorme rookpluim (in wit) die gemengd met smog boven Indonesië hangt. De kleuren vertegenwoordigen de variaties in ozonhoeveelheid. Smog is samengesteld uit laaghangende troposferische ozon en fijn stof dat gewoonlijk werd geproduceerd door de industrie en het verkeer. Deze deken van vervuiling werd veroorzaakt door de vele bosbranden die woedden op de Indonesische eilanden in de tweede helft van 1997 - Bron: NASA/GSFC
Binnenhuisvervuiling
Binnenhuisvervuiling is vaak een ernstiger gezondheidsrisico dan vervuiling in de open lucht. De meeste landelijke bewoners in de regio gebruiken twijgjes, gras, gedroogde mest, overschot van gewassen, houd, steenkook en kerosine als huishoudbrandstof. In combinatie met onvoldoende ventilatie resulteert dit in een sterk verontreinigde binnenlucht. Gezien de hoge niveaus van schadelijke emissies en het aantal mensen dat traditionele kookvuurtjes gebruikt – Azië produceert bijna de helft van het brandhout ter wereld – is de schaal van de blootstelling enorm.
Men schat dat in totaal jaarlijks 1,6 miljoen mensen (vooral vrouwen en kinderen) vroegtijdig sterven ten gevolge van blootstelling aan binnenhuisvervuiling. Gevolgen voor de gezondheid zijn onder andere acute respiratoire infectie bij kinderen, chronische obstructieve longziekte, slechte zwangerschapsresultaten en longkanker.
De belangrijkste interventiepunten zijn: gebruik van properder brandstoffen zoals gas met een laag gehalte aan propaan en kerosine, ontwikkeling van hoogwaardige biomassabrandstoffen, verbetering van het ontwerp van de kacheltjes en betere verspreiding ervan, verbetering van de huisvesting, en verbetering van milieubewustzijn en onderwijs.
Binnenshuiskoken in India. - Source: Kirk R. Smith
Globale schattingen van ziekten toegeschreven aan binnenhuisluchtvervuiling, gemeten in DALY’s
Eén DALY (Disability Adjusted Life Year ofte levensjaren gecorrigeerd voor beperkingen) is equivalent
met het verlies van één jaar gezond leven - Bron: WHO 2002
Bronnen
GEO-3 GLOBAL ENVIRONMENT OUTLOOK (UNEP) Chapter 2/Atmosphere/Asia and the Pacific
GEO-4: GLOBAL ENVIRONMENT OUTLOOK (UNEP) / Atmosphere
Urban Air Pollution in Asian Megacities
NASA SATELLITE TRACKS HAZARDOUS SMOKE
Links
Deze pagina werd geschreven in 2009, als extra informatie voor de posterserie "10 years of Imaging the Earth"