Wat is een bosbrand ?
In feite is het lokale woord voor bosbranden, bushfires, een betere term voor het typische soort wildvuur dat in Australië voorkomt. “Bush” staat voor struikgewas, bos- en grasland in Australië, Nieuw-Zeeland en Nieuw-Caledonië. Bijgevolg komen deze bushfires niet alleen in bosgebieden voor maar ook (en zeer vaak) in de uitgestrekte Australische graslanden.
Oorzaken
Natuurlijke processen zijn vaak de stuwende factor achter bushfires. Ze komen op verschillende plaatsen van het continent voor, afhankelijk van het seizoen.
- In de zomer en de herfst komen bushfires het meest voor en zijn ze het felst in Zuidoost-Australië – en dan vooral in droogtejaren en in het bijzonder in El Niñojaren. Bijgevolg wordt Zuidoost-Australië beschouwd als een van de meest vuurgevoelige gebieden ter wereld.
- In het zuidwesten komen bushfires eveneens voor in het droge zomerseizoen, maar hier hangt de hoeveelheid en intensiteit gewoonlijk samen met seizoenale groei.
- In de winter en de lente komen bushfires gewoonlijk voor in het noorden van Australië (waar de winter het lokale droge seizoen is), en de vuurintensiteit hangt in hoofdzaak af van seizoenale weerpatronen.
Hoewel bosbranden sterk beïnvloed worden door natuurlijke omstandigheden (bliksem, vulkaanuitbarstingen, vegetatiestructuur, klimaatfactoren zoals temperatuur en neerslag, topografische factoren zoals hoogte en helling), zijn velen niettemin veroorzaakt door de mens.
Bushfires zijn al miljoenen jaren een deel van de natuur van Australië. Het natuurlijke vuurregime werd ingrijpend veranderd door de komst van de mens in Australië. Aangenomen wordt dat deze verandering goeddeels het gevolg was van doelbewuste acties door de eerste mensen, die vuren maakten om ondergroei te verwijderen of om wild op te drijven. Dit patroon werd nog verergerd door de komst van de eerste Europese kolonisten in de 18de eeuw.
Seizoenale spreiding van de branden tussen april 1998 en maart 1999 (links) en van april 1999 tot maart 2000 (rechts), gekarteerd op basis van NOAA-AVHRR-beeldmateriaal - Bron
Vandaag de dag lijkt de menselijke impact op bushfires nog steeds toe te nemen. Niet langer alleen vanwege het directe effect op vegetatie, bewoning en andere infrastructuren die de vuren van brandstof kunnen voorzien, noch enkel omdat veel van de branden door mensen zijn gestart (opzettelijk of per ongeluk), maar ook omdat het globale effect dat mensen blijken te hebben op het opwarmende klimaat. De opwarming van de aarde treft veel klimaatsystemen over de hele wereld, en is ook verantwoordelijk voor de nog steeds toenemende droogte in Australië, die frequentere en ernstiger bushfires veroorzaken.
 |
 |
 |
 |
Branden gezien door MODIS over een tiendaagse periode voor elk beeld (links: zomer en rechts: winter): 30/05/2000-08/06/2000 - 31/01/2001-09/02/2001 30/05/2008-08/06/2008 - 31/01/2009-09/02/2009 - Bron: NASA
Gevolgen
Bushfires hebben gevolgen voor de natuur zowel als voor de mens. In de natuur worden de meeste soorten zwaar getroffen door vuur. De meeste fauna en flora wordt direct gedood in een bosbrand, maar er zijn bepaalde soorten die weten te profiteren van vuur - of het in elk geval te overleven: sommige planten zoals de Eucalyptus hebben zelfs een lignotuber ontwikkeld, een houtachtige zwelling van de wortelkroon als bescherming tegen de vernietiging van de plantstam bij brand. Anderen, zoals de Swamp Paperbark (Mullica rhaphiophylla) zijn in staat nieuw leven te laten opbloeien uit groepjes kleine knoppen onder de schors. Deze zaden worden enkel uit hun slaap gewekt door de hitte van het vuur.
Deze processen zijn het resultaat van miljoenen jaren evolutie, maar zodra de mens op de kusten van het continent landde werden vuurregimes gewijzigd. De hieruit volgende habitatveranderingen zijn grootschalig. Wanneer branden frequenter worden, bijvoorbeeld, zullen vuurresistente soorten – en in het bijzonder eucalyptus – hun bereik flink uitbreiden.
Naast hun impact op het milieu hebben bushfires vandaag de dag een zware impact op gezondheid (door de luchtkwaliteit te verminderen), vastgoed, infrastructuur en primaire productiesystemen, en maken ze veel dodelijke slachtoffers. De afgelopen 40 jaar hebben branden meer dan 430 levens geëist, waardoor ze het gevaarlijkste natuurlijke proces in Australië zijn.
Geschatte brandstofmassa die is opgebrand in bushfires, bosbranden en agrarische branden doorheen heel Australië tussen 1983 en 1998 - Bron
De financiële kost ervan, zo’n 2,5 miljard Australische dollar in dezelfde tijdsspanne, vertegenwoordigt tien percent van de totale kost van alle natuurrampen in Australië.
Het merendeel van de gevolgen voor levensduur, vastgoed en infrastructuur komen voor in zuidelijk Australië, waar de menselijke bewoning het grootst is en waar extreme vuurgunstige weersomstandigheden in de meeste zomers voorkomen.
Eén voorbeeldje: Black Saturday
De dodelijkste reeks bosbranden was de enorme bushfire eerder dit jaar, genaamd de Black Saturday bushfires aangezien ze begonnen in Victoria op en rond zaterdag 7 februari 2009.
De weersomstandigheden waren uitermate geschikt voor bushfires, en dit leidde tot het hoogste aantal slachtoffers tengevolge een Australische bushfire: niet minder dan 173 mensen stierven in de branden en zo’n 500 mensen raakten gewond. De branden verwoestten minstens 2.029 huizen en beschadigden er nog duizenden meer. Veel stadjes ten noordoosten van de staatshoofdstad Melbourne werden zwaar beschadigd of nagenoeg volledig vernietigd. In totaal werden door de Black Saturday bushfires 78 afzonderlijke dorpen en steden getroffen, waardoor naar schatting 7.500 mensen dakloos werden.
De voornaamste oorzaken van de branden zijn gevallen of botsende elektriciteitsleidingen en brandstichting. Andere vermoede oorzaken zijn blikseminslagen, sigarettenpeuken en vonken van elektrisch gereedschap. Minder rechtstreeks betrokken was een grote droogteperiode die al meer dan een decennium aanhoudt en een reeds 50 jaar durende binnenlandse opwarmingstrend die gelinkt wordt aan door mensen veroorzaakte klimaatverandering. Tegen vroeg-midden maart zorgden gunstige omstandigheden ervoor dat de vuren ingedijkt en gedoofd konden worden.
Bron: Wildland Firefighter
Maatregelen
Verschillende maatregelen kunnen genomen worden in de strijd tegen de vaak verwoestende gevolgen van bosbranden.
- Aangezien brandstichting een vrij veelvoorkomende oorzaak van bushfires is, investeert Australië fel in programma’s ter reductie van brandstichting, waarbij ze zich vooral richt op school en gemeenschappen.
- Ruimtelijke planning, controle op vastgoedontwikkeling en bouwnormen spelen eveneens een centrale rol bij het verminderen van het risico dat mensen en bezittingen lopen bij bushfires.
- Het aanpassen van landschapselementen is een derde belangrijk middel om risico's voor bezittingen te verminderen. Enkele van de doelstellingen van landschapsmodificatie zijn het verminderen van de kans dat een bushfire start, het vertragen van de verspreiding ervan, het verminderen van de intensiteit zodat het kan worden gecontroleerd, en tegelijk het onderhouden van ecologische processen en biodiversiteit.
- Het creëren van een mozaïek aan vuurregimes doorheen een landschap – met vuurintervallen, -seizoenen en -intensiteiten in de mozaïek die geschikt zijn voor welbepaalde ecosystemen – lijkt de beste manier te zijn om de biodiversiteit op peil te houden, en zowel het ecologische verbranden als het verbranden met het oog op brandstofreductie zouden deze mozaïeken tot doel moeten hebben.
Naast preventieve maatregelen probeert Australië ook klaar te staan wanneer bushfires wel degelijk uitbreken. Paraatheid is belangrijk voor zowel individuen als landbeheersagentschappen. Een incidentmanagementteam moet steeds gereed staan om gedegen operationele informatie te verstrekken. De media spelen een bijzonder belangrijke rol bij het overdragen van accurate en tijdige informatie.
De uitvoering van deze twee takken van bushfirebeleid - preventie en bestrijding - beïnvloedt de ernst van de branden sterk.
Bosbranden vervullen een fundamentele en onvervangbare rol in het behoud van veel van de natuurlijke ecosystemen en ecologische processen in Australië, en ze zijn een waardevol instrument voor het bereiken van diverse landbeheersdoelstellingen. Als ze echter te vaak of te zelden, te fel of te zwak, of verkeerd getimed zijn, kunnen ze de ‘gezondheid’ van het ecosysteem eroderen en de biodiversiteit en andere landbeheersdoelstellingen compromitteren. En daarnaast kunnen ongecontroleerde branden een bedreiging vormen voor het leven, bezittingen, infrastructuur en productiesystemen. Het is een voortdurende en toenemende uitdaging voor de bevolking van Australië om in een veranderende wereld te blijven strijden tegen de branden.
Bronnen
Australia Bushfire Monitor
Australia: Victoria bushfires - The International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies
Bush Fires in South Australia - Global Fire Monitoring Center (GFMC)
Bushfire incidents
Living in a land of fire - Australian Government
People and bushfires : factors affecting fire frequency - Australian Government
Report of the National Inquiry on Bushfire Mitigation and Management - Australian Government
Wikipedia Bushfire - Bushfires in Australia
Links
Earth from Space: ‘Black Saturday’ bushfires - ESA Observing the Earth
Deze pagina werd geschreven in 2009, als extra informatie voor de posterserie "10 years of Imaging the Earth"