MAMAFOREST: mangroves beheren vanuit de ruimte

#STEREO, #Bossen, #Duurzame ontwikkeling, #Webstory, #Biodiversiteit

Gepubliceerd op 6 november 2019

Bossen tussen land en zee

Mangroven zijn plantformaties die zich ontwikkelen langs de ondiepe en beschermde zeekusten van tropische en subtropische gebieden. Het bestaat voornamelijk uit mangrovebomen, wonderlijke planten die zich hebben aangepast aan de barre kustomstandigheden; ze leven met hun voeten in zout water en ademen door hun luchtwortels.

Mangroven zijn aanwezig in meer dan 120 landen in de tropen en zijn belangrijke reservoirs van voedsel en grondstoffen en leveren meerdere ecosysteemdiensten:

  • stabilisatie en bescherming van de kusten tegen wind, golven en zeestromingen;
  • koolstofopslag;
  • de aanlevering van brand- en timmerhout en andere bosproducten zoals medicinale planten;
  • het ter beschikking stellen van habitats, broedplaatsen en paaigronden voor een breed scala aan diersoorten: zoogdieren, reptielen, amfibieën, vogels, maar vooral vissen en schaaldieren.

Sentinel-2-valsekleurenfoto van het Matang-reservaat, verworven op 1 september 2019
Bedreigde mangroves

De voortdurende bevolkingstoename in de kustgebieden zet deze kwetsbare ecosystemen onder grote druk. Veel mangroven worden bedreigd door menselijke activiteiten, zoals de omschakeling naar vijvers voor de garnalenaquacultuur, het opzetten van toeristische plaatsen of stedelijke gebieden of gewoon door overexploitatie. Mangroven worden vaak op een min of meer gecontroleerde manier geëxploiteerd door kustgemeenschappen.

Het mangrovemoeras van het Matang Mangrovebosreservaat (Matang Mangrove Forest Reserve, MMFR) op het Maleisische schiereiland beslaat meer dan 40.000 ha. Sinds het begin van de vorige eeuw wordt het geëxploiteerd en beheerd om een duurzame productie van houtskool en hout te garanderen. Dit is een wereldrecord voor een lange levensduur in het beheer van tropische wouden. De MMFR is verdeeld in 4 soorten gebieden: productie- (74,8% van de totale oppervlakte van de reserve), beperkte productie- (6,8%), beschermings- (17,4%) en niet-productieve zones (1%). Houtskoolwinning en houtproductie kunnen alleen in de eerste 2 soorten gebieden plaatsvinden. Het beheer van de bosbouw bestaat uit een 30-jarige rotatiecyclus met twee verdunningen op 15 en 20 jaar na het planten.


Het Virgin Jungle-reservaat (vooraan) en andere mangrove (in de achtergrond) in het reservaat van Matak in de staat Perak op het Maleisische schiereiland.
Foto credit: Farid Dahdouh-Guebas

Het veldwerk in de mangroven in het intergetijdengebied bestond uit het meten van de diameters en hoogtes van talloze bomen.
Foto credit: Viviana Otero
Beheer met behulp van remote sensing

Om het duurzame beheer van mangroven in de context van de toenemende externe druk te waarborgen, wordt het steeds belangrijker om methoden te ontwikkelen voor het in kaart brengen en monitoren van hun biofysische eigenschappen. Dit is het doel dat de onderzoekers van het STEREO-project MAMAFOREST nastreven. Ze gebruiken daarvoor Matang-reservaat als studiegebied, wat het voordeel heeft dat productieve en beschermde gebieden worden gecombineerd.

Om de levensvatbaarheid en duurzaamheid van de houtkap in het reservaat te beoordelen, analyseerden en integreerden ze tijdreeksen van optische en radarsensorgegevens. Na validatie waren ze in staat om biofysische parameters te extraheren en de jaarlijkse evolutie van de structuur, de soorten en de bovengrondse biomassa van bosopstanden in zowel productie- als beschermingsgebieden te kwantificeren.

Bosleeftijdskaarten (in jaren) voor de volgende data: 29 april 1996, 16 april 2008, 23 juli 2010 en 15 juni 2015 (van links naar rechts).
Bron: Publication in prep by Lucas et al.

Zeer concreet heeft het project geleid tot de ontwikkeling van verschillende producten die direct bruikbaar zijn voor beheerders:

  • de vaststelling van de werkelijke leeftijd van de mangrovepercelen in het productieve bos, waardoor het mogelijk was om de allereerste correcte leeftijdskaart van de opstanden van het reservaat op te maken;
  • de ontwikkeling van een wetenschappelijk protocol om geactualiseerde kaarten van de bosleeftijd en de biomassa te genereren op basis van open access beelden;
  • de presentatie van een mobiele applicatie die gebruik maakt van dit protocol om bijgewerkte kaarten te genereren die door het ministerie van Bosbouw kunnen worden gebruikt om de bosbouw te plannen;
  • de betrokkenheid op middellange termijn en uiteindelijk de opleiding van het personeel van het ministerie van Bosbouw in het gebruik van de ter beschikking gestelde instrumenten.

Meer informatie

MAMAFOREST-project (Managing Mangrove Forests with Optical and Radar Environmental SaTellites)

Earth Track Mobile Applications

Tentoonstelling "Imaging the World's Forests - De mangroves in Casamance, Senegal"

10 years of imaging Asia - Kwetsbare kusten

Matang Mangrove Forest, Malaysia - NASA Earth Observatory