Terug in de tijd
In historische tijden namen gletsjers nog in omvang toe tijdens een koude periode tussen ongeveer 1550 en 1850, die bekend staat als de Kleine IJstijd. De terugtrekking van gletsjertongen begon na 1800, en kwam overal goed op dreef vanaf 1850 en doorheen de hele 20ste eeuw.
Sinds de jaren 1990 is de terugtrekking van gletsjers steeds sneller beginnen verlopen. Het smelten van gletsjers en ijskappen droeg tussen 1991 en 2004 jaarlijks voor 0,77 mm bij tot de stijging van de zeespiegel. Het grootste verlies aan ijsmassa per eenheid van oppervlakte viel te noteren in Patagonië, Alaska, de noordwestelijke Verenigde Staten en zuidwestelijk Canada.
Graadmeters van klimaatverandering<
Gletsjers en ijskappen zijn de meest zichtbare graadmeters van de gevolgen van de klimaatverandering. De massabalans aan de oppervlakte van een gletsjer (de aangroei of afname van ijs in de loop van een hydrologische cyclus) wordt bepaald door het klimaat. Een klimaatverandering zal de grootte van de accumulatie en afsmelting en de lengte van de massabalansseizoenen beïnvloeden. De gletsjer zal zijn lengte aanpassen zodat de totale massabalans (de massa gewonnen of verloren over de gehele gletsjer) nul wordt.
Global glacier mass balance. De volle rode lijn in E vertegenwoordigt de cumulatieve globale gletsjermassabalans.
Bron : IPCC Fourth Assessment Report, Working Group I Report "The Physical Science Basis"
De kaart hieronder toont de gemiddelde jaarlijkse snelheid waarmee 173 gletsjers die minstens 5 maal zijn opgemeten tussen 1970 en 2004 dunner werden sinds 1970. Hoe groter de verandering hoe groter de cirkel. Alle onderzochte gebieden op Scandinavië na vertonen een netto afname van de gletsjerdikte. Deze wijdverspreide terugtrekking van de gletsjers wordt algemeen beschouwd als een teken van de opwarming van de aarde na 1970.
Effectieve afname van de gletserdikte (meter/jaar). Bron: Robert A. Rohde
Regionale variaties in de gemiddelde lengte van gletsjertongen
Bron : IPCC Fourth Assessment Report, Working Group I Report "The Physical Science Basis"
Gletsjers in Zuid-Amerika
De Zuid-Amerikaanse gletsjers bevinden zich in het Andesgebergte en in Patagonië. Op een paar uitzonderingen na vertoonden ze de afgelopen decennia allemaal een toegenomen terugtrekking.
Patagonië is na Antarctica en Groenland het gebied met de grootste ijsoppervlakte ter wereld, en is ook ‘s werelds grootste berggletsjer.
Het Noordelijke Patagonische IJsveld verloor tussen 1942 en 2001 zo’n 3,4% (140 km²) van zijn oppervlakte. Recent werden in het Zuidelijke Patagonische IJsveld snelheden van dikteafname tot 30 meter per jaar vastgesteld, met een wezenlijke bijdrage aan de zeespiegelstijging.
Patagonische gletsjers trekken zich sneller terug dan welke ook ter wereld.
Gevolgen van het terugtrekken van gletsjers
Zuid-Amerikaanse gletsjers zijn van vitaal belang als bron van water voor huishoudelijk, agrarisch en industrieel gebruik.
Het smelten van gletsjers zorgt niet alleen voor aardverschuivingen, stortvloeden en overstromingen van gletsjermeren, maar doet ook de jaarlijkse variatie in debiet van stromen en rivieren toenemen.
Een groot deel van de bevolking rond de centrale en zuidelijke Andes woont in droge gebieden en is afhankelijk van het afstromingswater van gletsjers die smelten tijdens de warmere zomermaanden. In deze gebieden zal een voortgezette terugtrekking uiteindelijk het gletsjerijs uitputten en de waterafvoer verminderen of onmogelijk maken.
Een vermindering van de afvoer zal de bevloeiing van gewassen beïnvloeden en het zomerdebiet van de rivieren dat noodzakelijk is om dammen en stuwberen gevuld te houden verminderen, waardoor ook de productie van hydro-elektriciteit in het gedrang komt.
De Andesgletsjers smelten zo snel dat van sommigen verwacht wordt dat ze binnen de komende 15 tot 25 jaar verdwenen zullen zijn. Hierdoor zullen grootsteden zonder water komen te zitten en worden bevolking en voedselvoorraden bedreigd in Colombia, Peru, Chili, Venezuela, Ecuador, Argentinië en Bolivië. Naar schatting 22,2 miljoen Zuid-Amerikanen leefden in 1995 – zonder klimaatverandering – in gebieden met waternood (minder dan 1000 m³/capita per jaar). Men verwacht dat dit aantal tegen 2050 zal gestegen zijn tot 79 of zelfs 178 miljoen.
Bronnen
Cities in peril as Andean glaciers melt - Guardian.co.uk
Global Glacier Changes: facts and figures - UNEP
IPCC Fourth Assessment Report
Wikipedia - Effects of global warming
Wikipedia- Retreat of glaciers since 1850
Greygletsjer, Chili, Zuidelijk Patagonisch IJsveld. Bron: NASA Earth Observatory
Deze pagina werd geschreven in 2009, als extra informatie voor de posterserie "10 years of Imaging the Earth"