Hoogtijd om Antarctica te vrijwaren

#Webstory, #Sneeuw & IJs, #Antarctica, #STEREO, #Klimaatverandering

Gepubliceerd op 26 november 2021

Op 1 december, Antarcticadag, is het 62 jaar geleden dat het Antarcticaverdrag door de internationale gemeenschap werd ondertekend. Het verdrag beoogt de bescherming van dit fascinerende gebied, dat meer dan ooit in het middelpunt van de belangstelling staat. Antarctica is de grootste potentiële veroorzaker van zeespiegelstijging.

Het witte continent is het koudste, droogste en winderigste continent op aarde. Zijn 14 miljoen km² zijn voor 98% bedekt door ijs dat tot 4000 m dik kan zijn. Het is ook het grootste zoetwaterreservaat op onze planeet en de oceaan die het omringt herbergt niet alleen een uitzonderlijke biodiversiteit maar speelt ook een vitale rol in het mondiale klimaatsysteem.

Deze ijsreus staat met zijn voeten in het water en zijn stabiliteit wordt bedreigd door de opwarming van de aarde. Als we er niet in slagen de temperatuurstijging te beperken tot 1,5°C of zelfs 2°C tegen 2100, kunnen kritieke omslagpunten worden bereikt, waardoor de mensheid wordt geconfronteerd met een stijging van de zeespiegel die de geografische spreiding van de wereldbevolking volledig zal veranderen.

Momenteel stijgt de gemiddelde zeespiegel in een hoog tempo. Voor de periode 2010 - 2019 bedraagt deze 4,4 mm/jaar, tegen 1,9 mm/jaar voor de periode 1971 - 2006. Iets minder dan de helft van deze stijging is te wijten aan de thermische uitzetting van de oceanen. Het aandeel van smeltende gletsjers en ijskappen (Groenland en Antarctica) is de afgelopen decennia al aanzienlijk toegenomen en toekomstige prognoses van het massaverlies wijzen op een veel dominantere bijdrage van de twee ijskappen aan de mondiale zeespiegelbegroting.

Het dunner worden van de Antarctische ijsplaten en de overeenkomstige afname van de druk op de ijsstroom in het binnenland worden erkend als de belangrijkste aanjagers van het huidige ijsverlies op Antarctica (IPCC, 2013). Dit is bijzonder uitgesproken in West-Antarctica, als reactie op het toegenomen oceaanwarmtetransport onder de drijvende ijsplaat en de daaruit voortvloeiende terugkoppelingen, maar gegevens rond Antarctica bevestigen dat dit effect niet geografisch beperkt is.

MIMO-project: opsporen van scheurgroei en het afkalvingsfront aan de hand van de tijdreeksen 2017-2020.

Daarom is het absoluut noodzakelijk dat wij ons gedrag veranderen om de opwarming binnen de perken te houden. Het is ook van fundamenteel belang om de toestand van de ijsplaten rond Antarctica voortdurend te volgen en om een beter inzicht te krijgen in de mechanismen die een rol spelen bij hun destabilisatie.

Om dergelijke uitgestrekte en vijandige omgevingen te bestuderen, is teledetectie een essentieel instrument. Verscheidene STEREO-onderzoekers hebben zich gespecialiseerd in het monitoren van met ijs en sneeuw bedekte oppervlakken (zie de STEREO-projecten SNOPOST - Bayesian snow estimation under a vegetation gradient using SnowEx remote sensing data en C-SNOW - Observing the Northern Hemisphere snow mass with Sentinel-1) met gebruikmaking van radarsatellietgegevens.

SNOPOST-project: Metingen van de gedetailleerde eigenschappen van het sneeuwdek in een sneeuwput tijdens de SnowEx2020-campagne.

Het STEREO-project MIMO (Monitoring melt where Ice Meets Ocean), onder leiding van professor Frank Pattyn, had tot doel het smelten aan de basis van de ijsplaten rond de Antarctische ijskap met hoge ruimtelijke en temporele resolutie te kwantificeren om de modellering van de ijskap te verbeteren. In het kader van het project is met name een methode ontwikkeld voor de automatische detectie van scheuren in het ijsplateau en voor de monitoring van het afkalvingsfront (de grens tussen een ijsplateau en een ijsberg).

De resultaten die tijdens het project werden verkregen vormen een belangrijke stap voorwaarts in ons inzicht in de processen die een rol spelen bij het smelten van het ijs op Antarctica; zij zijn ook gebruikt bij de opstelling van officiële documenten, zoals het recente AR6-rapport van het IPCC.

In het kader van een ander BELSPO-gefinancierd project – het BRAIN-be Mass2Ant-project – vliegen 4 wetenschappers, waaronder Frank Pattyn, dit weekend naar Antarctica voor een missie van ongeveer een maand. Tijdens die missie zullen de onderzoekers boringen, analyses van oppervlaktesneeuw en radarmetingen uitvoeren om de variabiliteit van de massabalans aan het oppervlak in Oost-Antarctica beter te begrijpen en te voorspellen. Deze gegevens zullen worden gebruikt om na te gaan of de voorspellingen van de klimaatmodellen accuraat zijn en, zo ja, om ze te verfijnen.