Gepubliceerd op 4 juni 2021
Sinds 1974 is Wereldmilieudag, die op 5 juni wordt gevierd, de focusdag van de Verenigde Naties om wereldwijd bewustzijn en actie voor de bescherming van het milieu te bevorderen.
Bossen zijn essentieel voor de gezondheid van ons milieu. Ze worden niet alleen beschouwd als de longen van onze planeet, maar zijn ook een hotspot van biodiversiteit en leveren talrijke ecosysteemdiensten. Inzicht in waar en waarom het bosareaal verandert en hoe dit de ecosystemen beïnvloedt, is daarom een onderzoeksprioriteit geworden. Terwijl uitgebreid onderzoek zich toespitst op veranderingen in vochtige evenaarswouden, is er weinig aandacht voor subtropische bosgebieden en open bossen. Toch zijn er aanwijzingen dat landbouw zich recentelijk uitbreidt in deze biomen, met name in Zuid-Amerika. Subtropische bosgebieden zijn aangepast aan lange droge seizoenen, waarbij de vegetatie verschillende strategieën heeft ontwikkeld om met extreme droogte om te gaan. Hun belang in termen van biodiversiteit en ecosysteemdiensten kan niet worden onderschat.
De cijfers zijn indrukwekkend. Tussen 1984 en 2016 is bijna een kwart van de bossen in de Gran Chaco verdwenen en is bijna 10% van het resterend bos gedegradeerd.
Onderzoekers van het STEREO REFORCHA project analyseren de verwevenheid van landgebruikdynamiek met vegetatie- en bodemdegradatie, zowel bij omschakeling van landgebruik als bij subtiele veranderingen in subtropische bosgebieden. Samen met partners uit Argentinië bestuderen zij de aantasting van het Argentijnse Gran Chaco ecosysteem, het grootste aaneengesloten droge bos ter wereld.
Door gebruik te maken van het volledige Landsat-archief, karakteriseerden zij bosverstoringen gerelateerd aan bosdegradatie in de gehele Argentijnse Gran Chaco (ongeveer 489.000 km²) over een periode van 30 jaar.
Kaart van de Gran Chaco met het jaar van detectie van verstoringen (De Marzo et al., 2021)
Om meer inzicht te krijgen in de bosdynamiek volgde het team meer dan 60 bospercelen in verschillende stadia van degradatie op met een drone om verstoringen in de vegetatie te analyseren. ‘Structure from motion’-technieken op baiss van de dronebeelden met een resolutie van enkele cm maakten een driedimensionale reconstructie van de vegetatie mogelijk(Gobbi et al., 2020).
Reconstructie van bosstructuur met behulp van UAV-SfM (Unmanned Aerial Vehicle - Structure from Motion) technieken
Bosdegradatie in droge gebieden kan leiden tot grote verschuivingen in de bodemwaterbalans en tot bodemverzilting. In de hele Gran Chaco-regio hebben boeren melding gemaakt van ernstige verzilting van hun akkers, die verschillende jaren na de boskap toeslaat. Vroegtijdige opsporing van bodemaantasting is noodzakelijk om voortschrijdende aantasting van het land te voorkomen. In het REFORCHA-project heeft het team in situ degradatiemetingen gekoppeld aan langetermijntrends afgeleid uit satellietgegevens om het risico op verzilting aan het licht te brengen en de gebieden te identificeren die het kwetsbaarst zijn voor verzilting. Door de teledetectiegegevens te integreren in een landoppervlakmodel, simuleerden ze het grootschalige effect van de bosbedekkingsdynamiek op de bodemhydrologie (Maertens et al., in review).
 |
 |
Landbouwgronden aangetast door ernstige bodemverzilting enkele jaren na boskap. Foto's gemaakt door Michiel Maertens
Door de integratie van teledetectiegegevens van verschillende origine, veldmetingen en landoppervlaktemodellen heeft het REFORCHA-project dus een belangrijke bijdrage geleverd aan onze kennis van ecosysteemdegradatie in bossen in droge gebieden. Deze resultaten en de ontwikkelde technieken vormen betrouwbare instrumenten waarmee deze ecosystemen in de toekomst beter kunnen worden opgevolgd en dus beter kunnen worden beschermd, met name door de plaatselijke beleidsmakers bewust te maken van de gevolgen van ontbossing.