Overstromingen

De basisdefinitie van een overstroming is: het overvloeien van water over land dat gewoonlijk droog is. De gevolgen van overstromingen zijn soms zeer ernstig; tijdens de 20ste eeuw waren overstromingen de dodelijkste en meest verwoestende natuurramp in de Verenigde Staten.

Het Noord-Amerikaanse continent wordt vooral door de vijf volgende types overstromingen getroffen:

1. Zware regens kunnen verantwoordelijk zijn voor “regionale overstromingen” zoals in de Mexicaanse staten Tabasco en Chiapas. 

Eind oktober 2007 viel er een week lang onophoudelijk een zware regen over de zuidelijke Golfkust, gelinkt aan een storm in de Golf van Mexico. Hierdoor ontstonden zeer zware overstromingen die zo’n 70% van de staat Tabasco blank zetten, waaronder de hoofdstad Villahermosa.

Minstens 20.000 mensen werden gedwongen noodonderkomens op te zoeken en de huizen van 1 miljoen mensen stonden onder water. De overstromingen veroorzaakten diepgaande verwoestingen in de landbouw, die de voornaamste bron van inkomsten is in de staat. Sterker nog, de zware regenval trad op tijdens de cacao-oogst (de staat Tabasco is de grootste producent van cacao in het land). De gehele oogst van 2007 ging verloren.

Het voortdurende oppompen van petroleum en gas, de constructie van dammen in het gebied en bodemerosie hebben er allen toe bijgedragen dat het gebied kwetsbaarder is geworden voor overstromingen. Ontbossing heeft er ook voor gezorgd dat er silt werd afgezet in de rivieren, met een reductie van hun capaciteit en een verhoogde kans op overstromingen tot gevolg.

2. Een tweede type overstroming is de “stortvloed” die gedefinieerd wordt als een lokale overstroming met een groot volume en van korte duur, die over het algemeen het gevolg is van zware regenval in de onmiddellijke omgeving.

Een welbekend Noord-Amerikaans voorbeeld van dit soort overstroming is de Saguenay-overstroming, een reeks stortvloeden die de regio Saguenay-Lac-Saint-Jean in Quebec, Canada troffen op 19 en 20 juli 1996. Het was de grootste overstroming op het land in de hele Canadese 20ste eeuw. 
De problemen begonnen na twee weken onophoudelijke regen, die de bodem, rivieren en meren fel verzadigde. De Saguenayregio ligt in een geologische slenk, hetgeen het effect van de plotse zware regens op 19 juli nog verhevigde. In een paar uur tijd viel er 270 mm regen in het gebied, het equivalent van de hoeveelheid regen die normaal in een maand valt.

De storm veroorzaakte de grootste zondvloed die de afgelopen eeuw in Canada werd gezien. Onderzoek heeft aangetoond dat de regen de hoofdoorzaak was van de ramp, maar ook het feit dat het netwerk van dijken en dammen dat de stad beschermde slecht onderhouden was heeft ertoe bijgedragen. De tol van de ramp was tien doden, 488 verwoeste huizen, 1.230 beschadigde huizen en 16.000 mensen die uit het gebied werden geëvacueerd. 

3. Zware regen kan ook de voornaamste oorzaak zijn van “overstromingen ten gevolge van het falen van dammen en dijken” zoals gebeurde op Hawaï in 2006.

Het Ka Lokomeer is een stuwmeer dat werd gevormd door een aarden dam op het eiland Kauai, Hawaï. Het water stroomt van Ka Loko naar een ander meer, en mondt vervolgens via de Waiakaluarivier uit in de Stille Oceaan. Na ongewoon zware regenval barstte de Ka Lokodam op 14 maart 2006. De vloed van de dam stroomde naar het stadje Kilauea als een muur die volgens verslagen 6 tot 20 meter hoog, en 60 meter breed was. De overstroming doodde 7 mensen en verwoestte verschillende huizen.

De klimatologische omstandigheden zijn de hoofdoorzaak van deze ramp, maar verschillende menselijke factoren hebben ervoor gezorgd dat de dam faalde. De dam was immers niet degelijk onderhouden of nagezien, en de eigenaar van de dam voerde belangrijke werken in de buurt van de dam uit zonder toestemming. Deze ongeoorloofde werken waren geweten bij de administratie, maar ze werden niet stilgelegd.

Een close-up luchtfoto van de Ka Lokodamdoorbraak - Foto genomen door Christopher P. Becker

4. Elk jaar wordt het zuidelijke deel van het continent getroffen door orkanen, waarvan sommigen verantwoordelijk zijn voor “storm-orkaanoverstromingen”. Een bekend voorbeeld van dit fenomeen is de overstroming die de stad New Orleans trof tijdens orkaan Katrina.

Orkaan Katrina ontstond boven de Bahama’s op 23 augustus 2005 en doorkruiste Florida als een bescheiden categorie-1-orkaan, waarbij hij enkele slachtoffers en overstromingen veroorzaakte alvorens snel aan kracht te winnen boven de Golf van Mexico. De storm kwam op de ochtend van 29 augustus voor de tweede maal aan land als een categorie-3-storm in zuidoostelijk Louisiana. Het hoogste aantal slachtoffers en de felste schade vielen in New Orleans, dat overstroomde nadat het dijkensysteem op catastrofale wijze doorbrak. 80% van de stad kwam onder water te staan en tenminste 1.836 mensen verloren het leven. 

Satellietbeeld van orkaan Katrina (augustus 28 2005) - Bron

5. Het is ook mogelijk dat overstromingen niet rechtstreeks gelinkt zijn aan neerslag. Dit is het geval in noordelijke gebieden, waar het smeltende ijs aan het eind van de winter soms “ijsprop-overstromingen” kan veroorzaken.

Begin dit jaar werd het dorpje Eagle in Alaska volledig van de kaart geveegd door een overstroming. Het dorpje ligt op de oever van de Yukonrivier in Noord-Alaska in een zeer ruig gebied. De rivier kronkelt zich uit de enorme Ogilviebergketen in Yukon Territory en doorheen Alaska alvorens in de Beringzee uit te komen. Afgelopen winter was het sneeuwpakket in het gebied nabij Eagle dikker dan normaal, en het ijs op de Yukonrivier was zo’n 60 cm dikker dan de afgelopen jaren. In mei zorgde ongewoon warm weer ervoor dat de sneeuw snel smolt en het ijs dusdanig bewoog dat de volmaakte overstroming ontstond. Inwoners werden gewekt door het stijgende water, dat zo snel ging dat ze moesten vluchten en alles achterlaten.
De Yukon steeg tot ongeveer 6 m boven zijn voorgaande hoogste waterstand. De National Weather Service noemde de overstroming “een van de ergste opgetekende overstromingen ooit”.

Foto door David Marunde

Alle bovenvermelde voorbeelden zijn het resultaat van extreme klimaatomstandigheden, maar de menselijke invloed verergert vaak de gevolgen van de overstroming.

Bronnen

Hurricane Katrina - NOAA
Significant Floods in the United States During the 20th Century - USGS Measures a Century of Floods 
The Great USA Flood of 1993 NOAA National Weather Service 
TheTop Ten Weather Stories of 1996 - Environment Canada's World Wide Web Site
Wikipedia Hurricane - Flood - Kaloko Dam - 2007 Tabasco flood - Saguenay_Flood
Yukon River Flood Devastates City of Eagle - Sequim & Port Angeles News Online 

Link

Aardobservatie klasfiche "De zondvloed in kaart gebracht" 

Deze pagina werd geschreven in 2009, als extra informatie voor de posterserie "10 years of Imaging the Earth"