OFF-Inleiding: Wat is Teledetectie?

Samenvatting

INZICHT IN AARDOBSERVATIE - INLEIDING

 

Wat is teledetectie ?

 

Letterlijk betekent teledetectie (eng.: remote sensing): een object waarnemen en er informatie over verzamelen zonder er direct in contact mee te komen. In feite doen we dit allemaal in ons dagelijkse leven, bv. met onze ogen en oren.  In de praktijk gebruiken we het woord “teledetectie” of “aardobservatie” dan eerder om aan te geven dat we gegevens over het aardoppervlak verzamelen en analyseren met behulp van sensoren die zich aan boord bevinden van om het even welk platform in de lucht of de ruimte: satellieten, vliegtuigen, drones, ...

Deze sensoren zijn meestal beeldvormend denk aan de digitale camera in je smartphone, maar dan net iets gesofisticeerder. Ze maken met andere woorden een digitale foto van het aardoppervlak vanuit de lucht of de ruimte. In tegenstelling tot een gewoon fototoestel, dat enkel het zichtbare licht kan vastleggen, kunnen sensoren die gebruikt worden voor aardobservatie ook andere delen van het lichtspectrum registreren. Het gaat dan voornamelijk om het infrarood en bepaalde microgolven die ofwel, net zoals het zichtbaar licht, afkomstig zijn van de zon en gereflecteerd worden, ofwel uitgestraald worden door de aarde (bv. warmte) ofwel uitgezonden worden door de sensor zelf (bv. radar).

Teledetectie is een verzamelterm voor technieken om informatie te verkrijgen over voorwerpen door middel van instrumenten die er niet rechtstreeks contact mee maken.

Deze mogelijkheid uitbreidt aanzienlijk het aantal waarneembare kenmerken en laat ons toe om veel meer te meten, in kaart te brengen en te leren over het aardoppervlak dan wat mogelijk zou zijn als we enkel gewone foto’s zouden gebruiken. Zo kunnen we bv.onderscheid maken tussen verschillende landbouwgewassen, verschillende soorten vegetatie, verschillende vormen van bebouwing, de fenologische toestand van planten in het oog houden, grondverschuivingen detecteren, bodemvocht en oppervlaktetemperatuur schatten, illegale stort op het spoor komen of groeiende steden en krimpende bossen beter in de gaten houden.

Dankzij teledetectie kunnen we dus veranderingen op het aardoppervlak waarnemen. Met technieken zoals onder andere LiDAR (Light Detection And Ranging) zijn we bovendien in staat om gedetailleerde kaarten te maken van bv. de topografie.

Teledetectie wordt dan ook ingezet in veel verschillende domeinen: meteorologie, klimatologie, glaciologie, oceanografie, hydrologie, landmeetkunde, ruimtelijke ordening, landbouw, ecologie, archeologie, … en heeft bijgevolg zeer uiteenlopende toepassingen.

Van verrekijkers tot de nieuwste 3D-kaartapplicatie, de mens heeft er altijd al naar gestreefd zijn vermogen te vergroten om zijn omgeving te begrijpen, te analyseren, om keuzes te maken en om actie te ondernemen. Dankzij de technologie kunnen we onze planeet al enkele decennia vanaf een afstand observeren en dus aan teledetectie doen.

Wist je dat teledetectie in feite niets nieuws is?

Het ontstaan van teledetectie als technische discipline vond reeds plaats in de 19e eeuw en liep samen met ontwikkelingen in de fotografie en luchtvaart. Een bekende pionier is Gaspard-Félix Tournachon of “Nadar”, die de eerste luchtfoto’s maakte vanuit ballonnen zoals "Le Géant".


De ballon van “Nadar” in de Kruidtuin (Brussel) op 26/9/1864
Bron: VRT.be

De Duitser Julius Neubronner zouden we dan weer de pionier van de drones kunnen noemen. Hij ontwierp een aluminium harnasje waarmee hij een kleine camera aan duiven kon bevestigen. De twee wereldoorlogen en de koude oorlog zorgden daarna voor een snelle ontwikkeling van teledetectie voor militaire doeleinden (spionage). Gelukkig kwamen er vanaf de jaren ’70 ook wetenschappelijke toepassingen door het ontstaan van milieubewegingen en het toenemend belang dat gehecht werd aan het observeren van het leefmilieu.

De miniatuur “duivencamera” van Julius Neubronner, gepatenteerd in 1908.
Opname van de straten rond de Eschenheimer Tor in Frankfurt am Main..Bron: The public domain revue